1959 LA LUMINADA EN CHASSEZAC

La luminada en Chassezac

Quand le cocut ven d’achabar sa sassigada, quand espelis, sobre los brots dels chastanhèrs, la prumièira chançon de las cijalas, quand los barbels acomençon d’eslhéuçar dins los rajàus, se drueb lo temps de la luminada. Acadonc se vesetz, per una nuech sans luna et sans aura, varalhar de lum long de l’aiga, n’accusaretz pas las Trèbas nimais lo Fantastic : acò sara una còlla de peschaires que s’affreçon vers Endieu per se botar en òbra.

Al jorn d’uei s’empléga, per abusir lo peisson, l’esclaire blanc, crus et mòrt de l’acetiléna. Mas de davans era la flama viva d’una farassa que servia per acò faire. Vau vos contar d’aquelas pescha del temps passat.

Son tres que trecòlon per lo gravenas. Lo Polinari, lo Gusto et lo Jòuset. Dos pòrton sobre l’espalla una d’aquelas vielhas fichoiras pesudas que lo Maneschau farjava dins lo temps et que n’òm fretava sobre un bard de grês per li donar un pauc de talh. Al mitan marcha lo Gusto amb un clet de palha de sedja, lòng d’una canna, drudje et lusent, gaubiat de biais amb tres amarinas rossetas, et que sembla, un còp drech quauque tros de coronda antica. Del vanc que marchon totes, la saqueta blancha que pòrton coma una liassa s’espossa fòrt còntra lhors amalugs, et los òubezos farjon de fuoc sota lhor pès.

Sem arribats al rajàu dels Balses, lo Jòuset tira una ponhada de palha, l’atuba, et, tot chaussat tot braiat, braias de velos et solhèrs carrelats amb de tachons, sa farassa que peteja al chap del ponhet escaire, sa ficoira presta sarrada sota le braç drech, s’es metut a gazar d’aise d’aise. Lo Polinari a fach coma el et lo Gusto lhors ten un pauc a reire, lo clet de pailha a portada de man. Tot d’un còp, lo ferre roina sobre la lauza lisa. « N’a agut ! » Et lo barbel sòrt de l’aiga, pechaire las aletas escartaladas coma un crucifix, et zò dins la saqueta ! Une repetada, et pas res mai !

Espectacle d’infern ! La flama dansa dins un vòl de belujas et to dansa a l’entorn que diriatz un trepador de fachinieiras. La rocha sauvertosa que se perd amont d’aut dins la nuèch, coma los barris d’un chastelas de pantais, espandis sobre l’aiga negra del gorg le crussiment de las farassas, devers l’agachon, coma un senhal d’autre mond, los uelhs de quauque dugo escalugat.

Lo Polinari, el, ne fai pas cas, affinchat que-s-es a cousejar una enguialassa que se rauba dins lo sablas. Estent que las braietas son pas de mòda per los luminadièrs, a gardat sa chamisa que nada a son entorn et bolega coma una bandieira à l’aura. Pamens, quand l’embonilh trempa, chau beu s’entornar. Mai par sans rondinar : « D’ aquela garça » « a chalgut que landesse ». D’un rajau a l’autre las saquetas se fan pas pesudas, et, bagnadas que son, peton sobre las cueissas quand se fai una estrampalada. Et la pescha contunià, mai que mai aferolida. Es que to vos atentena : los ases talabrenats et ponhents, los chabòts qu’an totjorn lo vici de se calar entre dos peiras et que jisclon sota lo ferre al mitan d’un revolum d’escalhas lusentas, l’anguiala blanchinella que sortez, nosada et sagnosa al chap de la fichoira, et de còps que ia vestida de negre et misteriosa coma una polida veusa, una trocha passa plan-planet aquí davant, mas nou còps sobre detz, s’esvalira quand picaretz. Arriba tanben, se passatz sota una matada de veges, que sentiatz quicòn de frech vos rajar dins lo còl. Acòs pas qu’uan serp innocenta que a agut mai pau que vos et que cerca un recati.

Sans se n’avisar, nostes peschaires an passat la gorg de Dòm et lo gorg de Malpas, et son en trin d’abenar lhors palha a las Pòsses, quand, tot per un còp, lo Gustó resquilla sobre lo lauza et pataflau ! dina l’aiga : lo cuol, las espallas, la testa et lo pauc de palha que restava, tot trempa… Et lo chapel s’en vai dins lo rajàu.

Tot acò s’acampa a la fin. « Dròlles, ço dis lo Jòuset, es l’ora de s’estremar. I a pro de còbre per aqueste còp, et las Entre-senhas son tot aro coljadas. »

Abbé J. Froment

En cordée n°23 | 1959

La luminada en Chassezac

Quand lo cocut ven d’achabar sa sassigada, quand espelís, sobre los brots dels chastanhièrs, la prumièira chançon de las cijalas, quand los barbèls acomençon d’esliuçar dins los rajaus, se druèp lo temps de la luminada. Aquòdonc se vesètz, per una nuèch sans luna e sans aura, varalhar de lum lòng de l’aiga, n’acusaretz pas las Trèbas nimai lo Fantastic : aquò sarà una còla de peschaires que s’afresson vèrs Endieu per se botar en òbra.

Al jorn d’uèi s’emplega, per abusir lo peisson, l’esclaire blanc, crus e mòrt de l’acetilena. Mas de davans èra la flama viva d’una farassa que serviá per aquò faire. Vau vos contar d’aquelas peschas del temps passat.

Son tres que trecòlon per lo gravenàs. Lo Polinari, lo Guston e lo Jausèp. Dos pòrton sobre l’espatla una d’aquelas vièlhas fichoiras pesudas que lo Maneschau farjava dins lo temps e que n’òm fretava sobre un bard de grès per li donar un pauc de talh. Al mitan marcha lo Guston amb un cluèg de palha de seja, lòng d’una cana, druge e lusent, gaubiat de biais amb tres amarinas rossetas, e que sembla, un còp drech quauque tròç de corona antica. Del vam que marchon totes, la saqueta blancha que pòrton coma una liassa s’espoussa fòrt còntra lhos amalucs, e los aubesons farjon de fuòc sota lhos pès.

Sem arribats al rajau dels Balses, lo Jausèp tira una ponhada de palha, l’atuba, e, tot chauçat tot braiat, braias de velós e solièrs carrelats amb de tachons, sa farassa que peteja al chap del ponhet escaire, sa fichoira presta sarrada sota lo braç drech, s’es metut a gasar d’aise d’aise. Lo Polinari a fach coma el e lo Guston lhos ten un pauc a rèire, lo cluèg de palha a portada de man. Tot d’un còp, lo fèrre roina sobre la lausa lisa. « N’a agut ! » E lo barbèl sòrt de l’aiga, pechaire las aletas escartaladas coma un crucific, e zò dins la saqueta ! Una repetada, e pas res mai !

Espectacle d’infèrn ! La flama dança dins un vòu de belujas e tot dança a l’entorn que diriatz un trepador de fachinièiras. La ròcha sauvertosa que se pèrd amondaut dins la nuèch, coma los barris d’un chastelàs de pantais, espandís sobre l’aiga negra del gorg lo crussiment de las farassas, devèrs l’agachon, coma un senhal d’autre mond, los uèlhs de quauque dúgon escalugat.

Lo Polinari, el, ne fai pas cas, afinchat que z’es a coussejar una enguialassa que se rauba dins lo sablàs. Estent que las braietas son pas de mòda per los luminadièrs, a gardat sa chamisa que nada a son entorn e bolega coma una bandièira a l’aura. Pasmens, quand l’embonilh trempa, chau ben s’entornar. Mas pas sans rondinar : « D’aquela garça » « a chalgut que landèsse ». D’un rajau a l’autre las saquetas se fan pas pesudas, e, banhadas que son, peton sobre las cuèissas quand se fai una estrampalada. E la pescha contunha, mai que mai aferolida. Es que tot vos atentena : los ases talabrenats e ponhents, los chabòts qu’an totjorn lo vici de sa calar entre doas pèiras e que gisclon sota lo fèrre al mitan d’un revolum d’escalhas lusentas, l’anguiala blanchinèla que sortètz, nosada e sagnosa al chap de la fichoira, e de còps que i a vestida de negre e misteriosa coma una polida veusa, una trocha passa plan planet aqu´ï davant, mas nòu còps sobre dètz, s’esvalirà quand picaretz. Arriba tanben, se passatz sota una matada de veges, que sentiatz quicòm de freg vos rajar dins lo còl. Aquò’s pas qu’una sèrp innocenta que a agut mai paur que vos e que cèrca un recapti.

Sans se n’avisar, nòstes peschaires an passat lo gorg de Dòm e lo gorg de Malpàs, e son en trin d’abenar lhos palha las Pòsses, quand, tot per un còp, lo Guston resquilha sobre la lausa e pataflòu ! dins l’aiga : lo cuol, las espatlas, la tèsta e lo pauc de palha que restava, tot trempa… E lo chapèl se’n vai dins lo rajau.

Tot aquò s’acampa a la fin. « Dròlles, ço ditz lo Jausèp, es l’ora de s’estremar. I a pro de còbre per aqueste còp, e las Entresenhas son totara cojadas.

J. Froment

En cordée n°23 | 1959

occitan.org