1931 LO PAGÈL DE SANTA AULÀLIA (2)

Lou Podgel dè Sont’Oulayo

Qué pénsa, Moussu lou Doteur, dé los pïros déy véré qué fon trempa dinc d’aïguo et qué sé béou oprès coumo rémèdi ?

Si quaoucu s’oduer défouoro et qué siasto pica per én serpén, ou qu’asio tira lou véré d’éno soufro, ou otropa tout aoutro vernado, én sé loven et én bévén d’oquél aïguo vount on trempa los pèïros déy véré, és gori én paou dé tems ; et quaouqué co subitomén. O quèl aïguo és eyto bouono per los bestios coumo per lous omés. On vis gori én quaouquos ouros dé vatchos, dé tchabros, dé fédos et dé tchis qu’èroun estas mourdus per dé mouïrous.

Poréïs qué tchaou pa léïssa oquélos pèïros toutcha terro per qué gardoun lurs proubitas.

Vuèï n’y o bien qué n’én risoun et l’y crésoun plu. An sé démondo si on bien touor ?

…

N’èy douos qué mé quittoun gaïré. Vè oti lo pèïro dé lo soufro, et oquesto oco’s oquélo déy serpén. Ey maï o l’oustaou oquélo déy corlo et oquèlo dey noduèï. Counéïssé lou prouverbé : Si lou noduèï oio d’uéïs, si lou serpén oïo dé pès — l’y oourio ni pésotou ni covoliè — qu’onéssiou soubré lo terro.

Maï qué tchasquo pèïro asio so proubita, d’ourdinari los boutoun toutos trempa éy co. Et pèïs oquélo qué déou gori, goris.

…

Lou gron Djaqué et dé vèïs pastrés, qué mouontoun dé lo Proventso vou prétendoun qu’oquélos pèïros gorissoun et préservoun dé lo picouoto. N’èï couneïssu vun qué n’oïo touïdjour quaouquos unos dinc soun sa. Quont onavo d’én caïré en l’aoutré, lou mooutou qué mortchavo én tèsto déy troupel et qué pourtavo lou peyrossou, oïo touïdjour estotchado én soun couliè quaouquos unos d’oquélos. Embé oco lou troupel poudio possa et couïdja én d’én poys empésta per lo picouoto ; pa éno fédo déy troupèl lo prégno.

…

Vous, Moussu lou Mètro, poudè pa créïré oco. S’è pa soulét ; mè oco empatcho pa los pèïros dé gori.

Disoun qué medjéous vou sét djentomén obronda per toutcha dé fèré quont vésiat én cura per vou présérva déy mouvès co d’uèï.

…

pèïro dé lo bourro

…

pèïros dé bourro

…

Los pèïros dé lo bourro guorissoun touïdjour oquéous qu’on réèlomen éno bourro os uèïs. Oquélo pèïro sé bouto dinc l’uèï, és coumo otirado per lou maou ; et quont o foundu lo bourro souor touto souléto dé l’uèï. Resto o lo léïssa toumba soubré én lindjé bé blon qué lou molaouté o bouta soubré sous djinouïs ou soubré soun léït.

…

Bélèou d’ooucus vouoloun vou diré : oco vé d’oti qué lous Péniténs s’obilioun dé blon per faïré lo proucessiéou.

…

la Cougoulud

…

Pouïrio vous fa véïré én aoutro espèsso dé pèïros dé véré, emplouyados spécialomén couontro los pountos dos serpens et qu’opèloun dé Suzés. Oco sémblo dé perlos ; n’y o dé toutos los coulous : dé négros, dé verdos, dé blèvos, dé morquétados dé blon, dé blè, dé roudjé et dé djaouné. En co ou l’aoutré, oti ou oti, n’én vis oou mins éno doudjéno.

…

M’escusoré, Moussu lou Doteur, mè éy touïdjour oousi diré per feu moun pèro et toutés lous onciens qu’oquéous suzés èroun estas fourmas per lo bavo dé serpens qué sé botion entr’éous, ou bé lous gropaous ou los soufros.

…

Oribo souvén qu’an ri dé ço qué l’on coumprén pa. Moussu lou noutari foguèt coumo ton d’aoutrés, tou noutari qu’és èro. Mè qué valoun quaouquous bélis ? En paou dé popiè. Ey cousta d’én suzé qué pouo réndré lo sonta et bien maï, soouva lo vido o d’ooucus quont soun estas mourdus pos serpens. Ey vis, l’y o pa dé tems, dinc én djournaou, qu’én missiounèro dinc l’Indoustan oïo vis én omé mourdu per én cobra gorit én quaouquos ménutos per l’oplicossiéou d’éno pèïro négro soubré lo plaïo.

…

Dous bélis dé vin frans ? Moussu lou Mètro. Dévè pa gogna ton d’orjen, coumo disoun ! Mé dévè préné per én otchoba ou én pélioro !... Sabé pa coumo oousa m’en présenta ton paou. Vou beïla én suzé per dous vin frans ! Eno pèïro qu’és dinc lo fomillo quaou sa dempèïs quouro ! En véritablé pouorto bouonur per nous aoutrés ! Si encaro m’oïa moustra quaouquous bélis dé milo, bélèou m’oouria ténta. Per vou bien diré, oco sé vén pa.

…

Qué dé moundé qué sé soun monquas ey portadjé per gorda lous suzés oti d’oun n’oïon. S’és vis dé persounos bien ounèstos sé léïssa ténta per lous gorda et lous escoundré. D’aoutrés démondoun qué lous suzés siastioun portodjas coumo lou resto. Oco vé d’oti qu’én trobo ton dé suzés qué soun estas bréïsas, coupas én dous, très et quatré mourçèous, tchoscu voulén so par.

…

Vouostro istouèro déy serpen mé semblè bien entchobostrado ! Lou diablé maï és bonu ! Dinc lous Librés disoun qué lou Gropinét prenguèt lo fourmo déy serpén per ofina nouostro mèro Evo. To bé, moussu lou Cura vou di pa tout ofé coumo vou en sous sermouns.

…

Vè n’oti v’uno qu’és estado troubado vès nous aoutrés per en omé qué lobouravo.

…

Ço qué disèt prouvo bé qu’oquélos pèïros valoun ton maï qué lur péson d’or. Sé counéï pa dé cas qué lou trounédé siasto toumba soubré lous oustaous ou soubré los persounos proutedjados per éno pèïro déy trounédé.

D’aoutrous cos fosion pa d’oustaous san bouta éy pè déy mur ou sou lou soou dé lo pouorto éno pèyro déy trounédé. Quont n’oïon djis én couménçén dé bosti (oquélos pèïros toumbados déy çèou soun ton raros) plu tar, quont poudion n’ovèdré vuno, lo boutavoun o lo pountcho déy tuber entré doous bostés. En nouostré oustaou éy prumiè bosté éy couïdjon l’y o én traou cora vount èy touïdjour vis plontado éno crouzéto én bosalto.

…

crouzétos

…

Lou trounédé toumbo oti vount Dièou lou laïsso toumba ! Lous paro-trounédés l’oparoun pa touïdjour ; souven l’y fon pa maï qué lou diablé. Vou èy ton vis. Ama vou éy oousi diré per d’omés qu’oïon estudia.

…

lançis

…

l’oustaou

…

N’én counéïssé én aoutro pèïro miroculoso. Es vès lou Rous, bostido dinc lou mur dé lo lèiso. Ovè pa oousi porla déy quortiè qu’opèloun Faujan ou dos Onglès ; oco’s éy couïdjon dès lou Paou, pa luèn d’oti doun vuèï fon lou tunel per fa possa lou tchomi dé fèré qu’onoro dé vès Oubénas vès lou Pèy. Lou col dé Lomorudjié ès espoousa o los quatre aouros et gaïré plu coumodé pos possons qué los narços qu’on trobo oprès én onén soubré Son Cirgué. Oquèro én doquel caïré qué d’aoutrés cos sé tronbavo l’obéïo dé Sont’Obièlo dount ès estado dovolado.

…

Qu’ioa pas trouba dos traços dé lo tchopèlo dé Sont’Obièlo soubré lou terrén, oco’s poussiblé ! Supénden dé tou tems et toutés lous onciens on counta qu’én doquél caïré l’y oïo éno tchopèlo sougnado per dé mouinès, qué lous Onglès èroun véndus dé Tchosténoou, péndén lo guèro dé Cent Ons, per lo pilla. Poréio qué sé livrè éno bèlo botaillo contr’éous éy Ron dé los Molos, pa luèn dès Norçou. Oprès lou possadjé dos pillars, bévurs dé son d’oquélo époquo, lous mouinès dé Mozon venguèroun quèré lo pèïro miroculouso. Ama qu’oquélo pèïro siastio pa bién pésonto, venguèroun embé én tchari éno bouono bouoïro. Lou boutèroun soubré lou tchari embé toutos los précoussions qué poudè pénsa. Quont vouguèroun porti et qué foguèroun tira, dembado oïon odu lurs plu fouors bioous, pouguèroun pa déïmora. Onèroun quèré éno ségoundo et éno trouosièmo bouoïro, ly o los otiolèroun, mè toutos très éy co ly foguèroun pa maï qué lo prumèïro. Ocodounc lous mouïnés estounas coumprenguèroun qu’oti ly oio ticon dé surnoturel, désotiolèroun et s’én onèroun embé lur tchari et lurs bioous, én paou confudsés. Quont lous Royous dèy lou Rous cousiguèroun diré, coumprénguèroun qu’éno pèïro coumo oco, qu’èro estado potrouno vénérado ton dé tems o Sont’Obielo voulio pa quita lur pérotcho, mountèroun dous omoundaou, embé lours coulossous, foguèroun én foguoutet dé brontchos, dé gaoulos, l’y boutèroun lo pèïro dé Sont’Obielo, et san péno lo dessendéguèroun vès lou Rous voun’t és démpèïs.

…

Oquélo pèïro goris oquéous qu’on dé bourdounoméns dinc los oouréillos, qu’aousoun coumo dé moustchos, d’obeillos, dé ribéyros, qué sabé ièou ?

…

Lous ignourens et lous paourés s’enfioloun embé dés pantos et dés foribolos, mè és pa di qué lous sobéns fastioun djomaï riboto emb’élous.

…

Dédjo s’eston fa dé fulios én doquél caïré vès Sont’Obièlo. Ly on trouba dé pétitos estotuétos dé dièous et dé déessos qu’odouravoun tous Romains et qu’on vendu dé bèous présés os mertchons d’ontiquétas.

…

fados

…

Crésé voulountiès qué lo pèïro potrouno oïo douna soun nou oti vount èro estado ploçado ét vénérado quaou sa démpéïs qu’ouro.

…

Lo Sientso ! éno coumpagno fidèlo ! Hoïo ! Eno monièro dé tchonillo qué faï éno crisolido doun’ té brèïllo toutés lous quars dé sièclés én porpoliou d’éno nouvèlo espèço per omusa quaouquous sobéns, tous grons comorados doquélo coumpagno fidèlo.

Qué l’y gardoun lur fé oquéous qué voudron ; ièou n’en sabé vun qu’onora pa lur fa dé frès !

…

Sobè, Moussu lou Doteur, qu’és dé séntos persounos qué prénoun soubré z’élos, coumo lo pèïro dé Sont’Obielo, toutos los pènos méritados pos aoutrès.

E pèïs, qué co pouo fa qué lou mondotari tchoousi péï paouré moundé per pourta lur prièros én Porodis s’opèlé Sont’ Obielo ou aoutromén ? Oco’s touïdjour lou bouon Dièou qué goris quont oco ly ogrado.

…

Sério bé oriba qué l’ompérer Tcharlemagne oguèssio fa éïversa et bréïsa toutos los pèïros fitchados, los jocaoudos, los plourousos qué l’y o per poys, risquavo pa per oco dé faï perdré lo crédsonço qué lou moundé on touïdjour odu én los pèïros.

…

Oco’s bé douncos per nous aoutrés los véritablos toumbos dé nouostrous onçètrés. Dinc lou poys ovén encaro pa maou d’utissés én pèïro d’oquéous. L’y o pa dé tems qu’én dén oustaou mé moustrèroun touto éno séquèlo d’apios, dé pounsous, dé coutèous, dé rosclétos et dé pétitos seytos én pèïro poulido.

…

D’oquéous oustaous dé los fados disoun qué n’y o vun’ vès Estchamps, dinc lo communo dé Bourèïo. Vou opèloun maï lo baoumo dé Sén Morti, perçoqué d’oprès lous dirés onciens dé Sén Morti dé Volomas oco sério dinc oquélo groto qué sério mouor lur sén potroun.

Vès Sont Ondisou dé Fourtchados mouostroun maï én céméntèri « gaulois » plonta dé plourouses. Nouostré Léch’ous o sos pèïros.

Dé luèn o maï qué d’éno fourmo séloun qu’an lou souogno. Rémarquoun qué, vis déy Gerbiè dé Djoun sémblo o d’én gron tchopel dé fenno, o doquel tchopel dé los veillos qu’opélavoun lou tchopel moutet. O lo pountcho l’y o éno plonéto et vès lou mèy déy serré coumo douos terrassos : vuno éy Lévon et l’aoutro té tou lou Nor et en bouon paou déy Couïdjon. En lo terrasso déy Lévon, l’y o lo ton rémarquablo taoulo déy Diablé. Oco’s éno gron pèïro louzino qué semblo éno taoulo pourtado soubré douos aoutros pèïros beicop plus p titos. O tiquon d’éno pétso dé conou brocado couontro lou serré dé Cuso ou dé lo Reillodou. Maï qué d’én votchéïrou, (ièou per lou prumiè quont èroun drolés) on crésu qué lou diablé d’aoutrés cos l’y vénio fa boumbonso désoubré embé toutés sous diobloutous, surtou lo védièïo dé Sén Djouon.

Ey bouor dé lo terrasso qu’entouro tout lou Nor dey Serré sé trobo lou Ron dé lo Maït. Dé létchos o pic bourdoun én trooucas oloundja voun’t l’an pouo sé soqua qué per én possodou éy Couïdjon. Oco’s éy founs doquel traou, os pèsés dé los letchos qué d’aoutrés cos en vésio lo pouorto dé bournassos qué soun oïaro boutchados per dé pèïros eïbounlados ou qué l’y soun estados djitados pos votchiès.

O lo pountcho dé lo letcho sé trobo lou Ron dé lo Compono. Ço qué lou faï opéla lou Ron dé lo Compono o caouso qué tin’lo coumo éno compono quont l’y picoun’ désoubré. Es esquilibra dé talo monièro soubré dous aoutrés rons qué lo mo d’én éfon dé quinzé ons suffis o lou fa bouléga et o l’y fa réndré én soun’ qué n’émpaouso.

Visto déy couïdjon, oquélo peïrasso o ticon d’oquéous mounumens qué dinc dé poysés opèloun dé dolmens. Lo djouïnèsso qué gardo os posturaous d’olentour omo o lo faïré souna. Maï qué d’éno votchéïrouno l’y o vira soun soou dé rigooudous désoubré.

D’oti éy Ron dÉy MÉïdjour l’y o qué dous passés. Toutos los djénérossiéous dé votchiès et dé votchèïros qu’on gardat én’ Letc’ous couneïssoun lou Ron dÉy MÉïdjour et lo fountéto qué traï o sous pèsès. Oco’s oti qué mondjavoun lou mèïdjour én brousté dé po négré et én mourcel dé picooudou. Pèïs djuavoun o pato, o vistro, o lo tchabro, o lo cayo, éy mouoti, o lo morèlo, lo los quatré métos et qué té sabé ièou quont d’aoutrés djuos.

…

Ah ! Moussu lou Doteur, tchaou léïssa durmi oquéous qué duermoun. Lous mouors et los trèbos vouoloun pa estré déïréndjas, et saboun sé véndja d’oquéous qué soun tro quériéousés ou qué s’otardoun tro oti d’oun’ tchaou pa...

…

Tou lou tour dès Düzounéntchos, maï qué d’én posson, én vénén dé veilla, o vis én lo fouon dé Curo-biasso éno lovondièro qué lavo oti so budjado quaou sa démpèïs quont dé sièclés.

Lous plu déïluras coumo lous aoutrés, dendus o ousat ly ona démonda quaou èro, ni encaro mins l’y proupoousa dé ly odjuda o touorsé sous lénsoous. Es oribat o d’aoutrés dé véïré én efontous bréliodis qué plouravo tou déïnus couïdja soubré lo néou l’hiver, et, l’estiéou, éy pè d’én gron sopotel. Dendu n’aouso s’én oproutcha. Quaou sa ? L’y o bélèou dé toumbos proti ?

D’omés o touto barbo et pa dé tromblaïrés qu’oïon o troversa lous bouossés déy Tchooumélias éy méyton dé lo nuéït, on trouba toutos los fourès éyversados, lous abrès entchobestras lous us soubré lous aoutrés. Oïon qu’o ronda ; lur èro émpoussiblé dé possa dinc lou bouos. Quont èroun portis, lous abrés sé réplontavoun, et oousioun lou lutin embé sos bouoïros, sous tcharis et sos tchodénos qué tchordjavo, qué bouïrédjavo, fosio én brut dé diablé, ou qué risio dinc lous bouos dé lous ovèdré fa ronda.

…

Oco’s pa tou ço qué Lech’ous o dé rémorquablé ! Désempèïs lo pountcho déï Ron déy meïdjour éy Brountché dé Rotchomaouro et lo grondjo dé Düzounentchos ly monquo pa dé pèïros trooutchillados, morquados dé traous rédouns, réndjas d’éno monièro quériéouso. Dé troouqués soun faï éy coumpa, d’aoutrés soun oloundjas ; an dirio lo piado d’én omé. N’y o dous bien faïs coum’oco soubré éno pèïro éy bouos dé Tchoumélias. Vès lous Oulètos soubré Burzet, l’y o lo tcholado d’én èguo én pè oou mins faït én d’én ron. Couontoun qué cos lou pè dé lo miolo dé Son Pièré quont possèt proti. Quaou o fa tout oco ? Lous soouvadgès, lous votchiés én s’omusén ? Bélèou maï lo plèïo, lou djèou et lou souléï ?

…

Si co réprésento d’estièlos, l’Univer y és figura, ton y o !

…

Vouostre omi és djomaï empeïta per esplica ticon ! Mé sous maï qué d’én co démonda per qué et per quaou ton d’oquélos pèïros morquétados soun estados fendudos et bréïsados ou doroutchados os dibolens.

…

Si oquéous traous, oquélos scudos ou cupulos coumo disoun, soun estados faïtos o moundaou éy Lech’ous pos prumiès omés desséndén dos sindjés d’oprè quaouquousus, l’y o dé sièclés et dé sièclés, oquéous porticuliès dévion bé éncaro ovèdré ou mins en pan dé qouéto éy bou dé lur eïtsino et dé cervèlos pa médjéous én plén ioou. Dévion maï estré djentomen bourus. Et diré qu’oquéous méyta d’omés counéïssion los estièlos, qué sobion lur nom, coumo sé perménoun omoundaou soubré nouostros testos, qué sobion faïré dé cartos dé los counstellossiéous qué vuèï lous omés dé siantso lous mèïs évoluas, coumo disoun, saboun pa destchifra et qué déndus dinc lou pays pouo coumpréné ! Oco despasso ! San douté, vès Sont Oulayo soun vuèï en pléno régressiéou, coumo disoun. En tou cas, si èï én bouon counseil o vou douna, Moussu lou Mètro, vénguessiat pa vou counta éyçi én dumintché lou vespré o l’oouberdjo. San qué fuguessio lou dumintché dé lo viouléto, pouïria bé n’empourta vuno oti vount éntendè bé, qué vou coustorio pa bien d’orgen.

…

Encaro vuèï l’y o én mountogno dé pastrés, dé rouliès, oquéous qu’on coustumo dé couré lo nèï, qu’én counsidérén lou çèou vou diron l’ouro qué s’és, éïton sûr coumo émbé éno bouono mouostro.

…

Touïdjour oquélo Sianço et oquél Prougrè ! Sabé pa quaou lous o morida, mè djomaï s’és vi én poréï plu maou ossemblat. Oquéous qu’odmiroun oquélous dous persounadjés pouodoun nous trota d’endoriéïras, dé soouvadjés, dé Podgèls. Eyçi, én mountogno, nous n’én foutén pas maou. Nou aoutrés pensén d’élous ço qué z’éous pénsoun dé nous aoutrés. Quo faï qué sén quités.

…

Es véraï qué nouostrous onciens réglavoun lurs trobaïs soubré lo luno, los estièlos, opélavoun oco los colendros. Tchasqué més, tchasquo festo, tchasqué Sén oïo én prouverbé per guida ço qué dévio faïré.

Ovèt oouzi porla bélèou déy prouverbé dos votchiès dé Mars et d’Obrièou et dé lo Veillo dé Mézén ?

Opélén votchiès dé Mars lous quatré doriès djours et votchiès d’Obrièou lous très prumiès djours. Oquéous set djours on touïdjour morqua et marquoun encaro lou téms qué déou faïré tou lou printéms :

« Lo Vèillo déy Mézén disio : Vaï-t-én Mars, embé toutos tos pétorados. — Qu’éï tchopa mos sét gouados. Pèïs Mars diguet o Obrièou : Baïllo m’én très qué ièou n’èï quatré — Et forén en paou maï lo Veillo batré. [1]»

…

Mirèïo

…

set gouados

…

Bé poussiblé, Moussu lou Dteur, coumo vou disèt. Counéïssén lo Pousinèïro. Qué dé cos quont èré drolé, moun pèro m’oïo éïveilla en mé creïdén : « Lèvo té, péti, lo Pousinèïro marquo très ouros et mèdjo ; és tems dé lia lous bioous. »

Mè per d’oco, oquélo istouèro m’estoumaquo én bréïsou ; l’y vésé pa clar dinc oquélo boutéillo.

…

Coumo vuéï pardi ! Per bien dé moundé per séména, per coupa lous bouos surtou, rémorquoun vount en és dé lo luno, si és nouvèlo, si és pléno, si faï quortiè. Quaou és oquél qué cultivo qué sa pa qué lo méyta déy tems lo luno rousso tuo los séménaillos, los tchaou séména lou prumiè ou lou secoun djour dé lo luno, djomaï én lo luno veïllo. Lous tortiflés plontas lou sizièmo et lou séitièmo djour dounoron touïdjour én quolita sinoun én noumbré. Oquéous qué lous fon lou doriè djour dé lo luno d’obriéou, vou téné dous Onciens, soun ossuras d’ovèdré éno bouono récolto.

…

Odmétè bé qué lo luno odji soubré l’aïguo dé lo mer. Si o én énfluontso soubré los vagos, perqué n’oourio pas soubré los plontos et soubré lous animaous ?

Quaou sà si n’o p maï soubré quaouquous omès ? L’y o pas dé tems escoutavé d’éfons qué sourtion dé l’escolo. (Suromén oqu’èro pa vouostrous escouliès ; oqu’éro oquéous dé vun dé vouostrous coulègos). Sou fosion entr’éous oquéous djovordous : « Lou Mètro ès lunar coumo én tchi » !. .

Quaou tchompaïro pa l’Ormogna ? L’ovén touïdjour ségut.

…

Per l’ouro nouvèlo oco’s aoutro via.

Nouï ly soumétén quont onén préné lou trin, quont ovén o faïré vès lou coulètou ou lous aoutrés omés d’offaïrés. Sourtis d’oti, nouï n’en soussién coumo dé nouostrous prumiès esclos. Nouostro mouostro quont sén vès nous aoutrés ès o moundàou soubré nouostro testo. Es touïdjour réglado oquélo. Moussus lous députés, pa médzéou Moussu Honourat n’oousorion toutcha los ogulios.

…

Dilus, dimars, dimècré — Djonviè, Foouriè, Obrièou, Ovoust — Poréï qu’oquéous nous vénoun dos Romains ?

…

Sous dé vouostré oviaïré ; oco’s pa crésablé qué lou djour qué ropèlo lo mouor déy boun Diéoou semblé encaro counsocrat o d’éno déesso pa dé lo méïo réputados, et toutés lous més et djours o d’éno bando dé dièous qué lous toutés volion pa quortéïré dé tchi puri. Tout oco té o dé veillos obitudos.

…

Per én co, lo Morianno troubè ticon dé plus éïmablé qué lou pogonismé dos Romains. Ooourio poudu trouba plu botédja si z’élo vou éro estado.

…

En mountogno coumo en Bretagno on touïdjour crésu qué tchascun dos doudjé prumiés djours dé l’on marquo lou tems qué foro pendén lou mès qué ly correspouon.

…

Vès nous aoutrés maï disoun : Onèï, onèït per vuèï.

…

Lous fios dé Sén Djouon sé fon én toutos nouostros mountognos lou vespré, o nuéï toumbonto, lo vézeillo dé lo fèsto. Entré qu’és otchotounit, tchasqué votchiè ou votchèïro otuèbo soun fioc éy caïré dé lur posturaou qu’én vè dé plu louèn.

…

Mè, moussu le Doteur, vou tchaou bé per pa préné lou djovari. Tou lou moundé lou saouto. Ièu l’éï soouta, vou lou saoutoria si vénia nou véïré. Quaou lou saoutorio pa ? Lous mins lestés droudjoun oquel vespré.

…

Eï oouzi counta qué vès Monistraou soubré lo Louèro séménavoun los cendrès déy fioc dé Sén Djouon dovon lo pouorto dé lurs establés per qué lurs troupèous prégnoun djomaï lou maou dos pès.

…

Pertout on fa, gran Précursour — A l’ounour de bostro néïssanço —

Coum’a prédict nostro Senhour — Lou rodal dé réjouissènço —

…

Qué voulé ? Oco’s éno monièro coum’én aoutro dé célébra l’Esquinosso.

…

Nous aoutrés coutén touïdjou per vin’ lous ioous et los liéouros qué pésoun lous véstis dé sédé. Disoun : dous vins, trés vins d’ioous ; moun coyou pésé ségé vins, dézonoou vins...

…

Hé ! moussu lou Doteur, quaou, én mountogno, o pa ousi porla dés los set fennos dé dé Barboblevo, dé los set gouados dé la veillo dé Mézenc et dos votchiès qué soun set maïs ?

…

En vous escoutén, Moussu lou Doteur, mé semblo pa oousi éntendré nouostré cotéssimo quont nous esplico lou mistèro dé lo Sénto Trinita. Mè, ou bé, o moun oviaïré, lous Druidos éroun o méïta chrétiens, ou bé, Moussu, sè, san vou n’en douta, én paou cousi embé oquélous qu’opèloun lous éréticos.

…

Oribo ton dé cos qué lous éfons on maï d’eymé qué los bèlos persounos.

…

Ah ! Ey Lech’ous, Moussu lou Doteur, quaou vou dirio tou ço qu’an léy sen sen pertiomoun ? Si dévia pa vou mouqua dé ièou, vou countorio qué quont an o prou espia los taoulos et lous rons o souns estounons, toutos oquèlos marquos quériéousos soubré los pèïros, quont an o countempla o soun sàou los Alpas, lo mer et oquélos vinténos dé sucs d’Ouvergno qué ténoun tou lou couïdjon et sembloun o éyton dé fournéous dé l’onfer, dovos qué dé dovola an sé pouo pa empotcha dé quitta soun tchopel ; an o éno gront’éïvedjo dé sé bouta do djinouïs per odoura l’Ortisto qu’o péntura oquel toblèou. Ey mèï d’oquel silénço qué pa n’o moutso brounsis, sémblo quasi qué sé vaï oousi tou d’én co lo vouès Doquel qué porlèt o Mouïso soubré lou Sinaï.

Ocodounc sé coumprén san péno qué lous Onciens estobliguessioun lurs oustaous soubré lousserrés et qué s’y réuniguessioun per célébra lou culté dé lurs dièous. Si an èro pa botédja, an sério ténta dé né faïré eyton !

…

tcholéï

Jean de la Laurencie.

Survivances celtiques & préceltiques | 1931

Lo Pagèl dès Santa Aulàlia

Que pensar, Monsur lo Docteur, de las pèiras dei veren que fan trempar dins d’aiga e que se beu après coma remèdi ?

Si quauqu’un s’aduèrm defòra e que siasta picat per un serpent, o qu’àsia tirat lo veren d’una sofra, o atrapat tota autra vernada, en se lavent e en bevent d’aquela aiga vont an trempat las pèiras dei veren, es garit en pauc de temps ; e quauque còp subitament. Aquela aiga es eitan bòna per las bèstias coma per los òmes. An vist garir en quauquas oras de vachas, de chabras, de fedas e de chins qu’èron estats morduts per de moirons.

Pareis que chau pas laissar aquelas pèiras tochar tèrra per que gardon lurs probitats.

Vuèi n’i a bien que ne’n rison e li creson plus. Am se demanda si an bien tòrt ?

…

N’ai doas que me quiton gaire. Vètz aquí la pèira de la sofra, e aquesta aquò’s aquela dei serpent. Ai mai a l’ostau aquela dei carlòt e aquela dei naduèlh. Coneisse lo provèrbe : Si lo naduèlh aiá d’uèlhs, si lo serpent aiá de pès — li auriá ni pesaton ni cavalièr — qu’anèssion sobre la tèrra.

Mai que chasca pèira àsia sa probitat, d’ordinari las boton totas trempar ei còp. E puèis aquela que deu garir, garís.

…

Lo grand Jaque e de vuèlhs pastres, que mònton de la Pròvencha vos pretendon qu’aquelas pèiras garisson e presèrvon de la picòta. N’ai coneissut vun que n’aiá tosjorn quauquas unas dins son sac. Quand anava d’un caire en l’autre, lo mauton que marchava en tèsta dei tropèl e que portava lo peirasson, aiá tosjorn estachada en son colièr quauquas unas d’aquelas. Emb aquò lo tropèl podiá passar e coijar en d’un país empestat per la picòta ; pas una feda dei tropèl la preniá.

…

Totas las pèiras son pas bònas per preservar dei veren. Per las conéisser, entortilhon un fièu eitorn de la pèira ; lo boton sobre la flama d’un chalelh o sobre la braja. Si lo fièu brutla pas, li a pas a dobtar, la pèira es bòna.

Se tròba d’aquelas pèiras dins bien d’ostaus, dins las familhas anciènas principalament ; d’aucuns los mòstron a qué las ven veire ; mè d’autres las laisson veire qu’a los amics. N’i a que las prèston volontièr e d’autres que las prestarián pas a d’òcun prètz.

…

Las pèiras de la borra garisson tosjorn aqueus qu’an reèlament una borra as uèlhs. Aquela pèira se bota dins l’uèlh, es coma atirada per lo mau ; e quand a fondut la borra sòrt tota soleta de l’uèlh. Rèsta a la laissar tombar sobre un linge ben blanc que lo malaute a botat sobre sos ginolhs o sobre son lèit.

…

Benlèu d’aucuns vòlon vo dire : aquò ven d’aquí que los Penitents s’abilhon de blanc per faire la procession.

…

Poiriá vos far veire una autra espèça de pèiras de veren, emploiadas specialament còntra las pontas das serpents e qu’apèlon de Suzés. Aquò sembla de pèrlas ; n’i a de totas las colors : de negras, de verdas, de blèvas, de marquetadas de blanc, de blè, de roge e de jaune. Un còp o l’autre, aquí o aquí, ne’n vist aumins una dogena.

…

M’excusaretz, Monsur lo Docteur, mè ai tosjorn ausit dire per feu mon pèra e totes los anciens qu’aqueus suses èron estats formats per la bava de serpents que se batián entre eus, o ben los grapauds o las sofras.

…

Arriba sovent qu’am ritz de çò que l’òm compren pas. Monsur lo notari faguèt coma tant d’autres, tot notari que zèra. Mè que valon quauquos belhets ? Un pauc de papièr. Ei costat d’un suse que pòt rendre la santat e bien mai, sauvar la vida a d’aucuns quand son estats morduts pas serpents. Ai vist, li a pas de temps, dins qu’un jornau, qu’un missionèra dins l’Indostan aiá vist una òme mordut per un cobra garit en quauquas menutas per l’aplicacion d’una pèira negra sobre la plaia.

…

Dos belhets de vint francs ? Monsur lo Mètra. Devètz pas ganhar tant d’argent, coma dison ! Me devètz prene per un achabat o un pelhòra !… Sabe pas coma ausatz me’n presentar tant pauc. Vos bailar un suse per dos vints francs ! Una pèira qu’es dins la familha quau sap dempuèis quora ! Un veritable pòrtabònur per nosautres ! Si encara m’aiatz mostrat quauquos belhets de mila, benlèu m’auriatz temptat. Per vo bien dire, aquò se vend pas.

…

Que de monde que se son pas mancats ei partatge per gardar los suses aquí d’ont n’aián. S’es vist de personas bien onèstas se laissar temptar per los gardar e los escondre. D’autres demandon que los suses siàstion partatjats coma lo rèsta. Aquò ven d’aquí qu’em tròba tant de suses que son estats breisats, copats en dos, tres o quatre morsèus, chascun volent sa part.

…

Vòstra istoèra dei serpent me semblèt bien enchabatrada ! Lo diable mai es banut ! Dins los Libres dison que lo Grapinet prenguèt la forma dei serpent per afinar nòstra mèra Èva. Tanben, monsur lo Curat vo ditz pas totafè coma vos en sos sermons.

…

Vètz-n’aquí vuna qu’es estada trobada vèrs nosautres per un òme que laborava.

…

Çò que disètz prova ben qu’aquelas pèiras valon tant mai que lur pesant d’òr. Se coneis pas de cas que lo tronede siasta tombat sobre los ostaus o sobre las personas protejadas per una pèira dei tronede.

D’autros còps fasián pas d’ostaus sans botar ei pè dei mur o sos lo sòu de la pòrta una pèira dei tronede. Quand n’aián gis en comencent de bastir (aquelas pèiras tombadas dei cèu son tant raras) plus tard, quand pordián n’avèdre vuna, la botavon a la poncha dei cubèrt entre dos bastets. En nòstre ostau ei prumièr bastet ei coijant li a un trauc quarrat vont ai tosjorn vist plantada una croseta en basalta.

…

Lo tronede tomba aquí vont Dieu lo laissa tombar ! Los paratronedes l’aparon pas tosjorn : sovent li fan pas mai que lo diable. Vo ai tant vist. Amà vo ai ausit dire per d’òmes qu’aián estudiat.

…

Ne’n coneisse una autra pèira miraculosa. Es vèrs lo Ros, bastida dins lo mur de la glèisa. Avètz pas ausit parlar dei quartièr qu’apèlon Faujan o das Anglès ; aquò’s ei coijant dès lo Pau, pas luènh d’aquí d’ont vuèi fan lo tunèl per far passar lo chamin de fèrre qu’anarà de vèrs Aubenàs vèrs lo Puèi. Lo còl de Lamarugiè es expausat a las quatre auras e gaire plus comòde pas passants que las narsas qu’òm tròba après en anent sobre Sant Cirgue. Aqu’èra en d’aquel caire que d’autres còps se trobava l’abeïa de Sant Abièla d’ont es estada davalada.

…

Qu’[…] pas trobat das traças de la chapèla de Sant Abièla sobre lo terrenh, aquò’s possible ! Çupendent de tot temps e totes los anciens an contat qu’en d’aquel caire li aiá una chapèla sonhada per de moïnes, que los Anglès èron venguts de Chastèlnòu, pendent la guèrra de Cent Ans, per la pilhar. Pareia que se livrèt una bèla batalha còntre eus ei Ranc de las Mòlas, pas luènh dès Narson. Après lo passatge das pilhards, bevurs de sang d’aquela epòca, los moïnes de Masan venguèron quèrre la pèira miraculosa. Amà qu’aquela pèira siàstia pas bien pesanta, venguèron embe un charri una bòna bòira. Lo botèron sobre lo charri embe totas las precociòns que podètz pensar. Quand vouguèron partir e que faguèron tirar, dembada aián adut lurs plus fòrts buòus, poguèron pas desmarrar. Anèron quèrre una segonda e una troasièma bòira, li a las atialèron, mè totas tres ei còp li faguèron pas mai que la prumèira. Aquòdonc los moïnes estonats comprenguèron qu’aquí li aiá quicòm de surnaturèl, desatialèron e se n’anèron embe lur charri e lurs buòus, un pauc cònfuges. Quand los Raiòus dès lo Ros vo ausiguèron dire, comprenguèron qu’una pèira coma aquò, qu’èra estada patrona venerada tant de temps a Santa Abièla voliá pas quitar lur perròcha, montèron dos amondaut, embe lors colassons, faguèron un fagotet de branchas, de gaulas, li botèron la pèira de Santa Abièla, e sans pena la decendeguèron vèrs lo Ros vont es dempuèis.

…

Aquela pèira garís aqueus qu’an de bordonaments dins las aurelhas, qu’auson coma de moschas, d’abelhas, de ribèiras, que sabe ieu ?

…

Los inhorents e los paures s’enfiòlon embe de pantas e de faribòlas, mè es pas dit que los sabents fàstion jamai ribòta embe elos.

…

Deja s’èstan fat de fulhas en d’aquel caire vèrs Santa Abièla. Li an trobat de petitas estatuetas de dieus e de deèssas qu’adoravon tos Romains e qu’an vendut de bèus prèses as merchants d’antiquetats.

…

Crese vonlontièrs que la pèira patrona aiá donat son nom aquí vont èra estada plaçada e venerada quau sap dempuèis quora.

…

La Sciancha ! una companha fidèla ! Òia ! Una manièra de chanilha que fai una crisalida d’ont te bruèlha totes los quarts de siècles un parpalhon d’una novèla espèça per amusar quauquos sabents, los grands camaradas d’aquela companha fidèla.

Que li gardon lur fe aqueus que voudràn ; ieu ne’n sabe vun qu’anarà pas lur far de frès !

…

Sabètz, Monsur lo Docteur, qu’es de sentas personas que prenon sobre zelas, coma la pèira de Santa Abiela, totas las penas meritadas pas autres.

E puèis, que quò pòt far que lo mandatari chausit pei paure monde per portar lurs prièras en Paradís s’apèle Santa Abiela o autrament ? Aquò’s tosjorn lo bòn Dieu que garís quand aquò li agrada.

…

Seriá ben arribat que l’amperèr Charlemagne aguèssia fat esversar e breisar totas las pèiras fichadas, las jacaudas, los plorosas que li a per país, riscava pas per aquò de fai pèrdre la crejança que lo monde an tosjorn agut en las pèiras.

…

Aquò’s ben doncas per nosautres las veritablas tombas de nòstros ancètres. Dins lo país avem encara pas mau d’utisses en pèira d’aqueus. Li a pas de temps qu’en d’un ostau me mostrèron tota una sequèla d’àpias, de ponçons, de cotèus, de rascletas e de petitas sèitas en pèira polida.

…

D’aqueus ostaus de las fadas dison que n’i a vun vèrs Eschamps, dins la comuna de Borèa. Vo apèlon mai la bauma de Sent Martin, per ço que d’après los dires anciens de Sent Martin de Valamàs aquò seriá dins qu’aquela gròta que seriá mòrt lur sent patron.

Vèrs Sant Andiòu de Forchadas mòstron mai un cementèri « gaulois ». Nòstre Lechós a sas pèiras.

De luènh a mai que d’una forma selon qu’am lo sònha. Remarcon que, vist dei gerbièr de Jon sembla en d’un grand chapèl de femna, a d’aquel chapèl de las vuèlhas qu’apelavon lo CHAPÈL MOTET. A la poncha li a una planeta e vèrs lo mèi dei sèrre coma doas terrassas ; vuna ei Levant e l’autra ten tot lo Nòrd e un bòn pauc dei Coijant. En la terrassa dei Levant, li a la tant remarcabla taula dei diable. Aquò’s una grand pèira lausina que sembla una taula portada sobre doas autras pèiras bèicòp plus petitas. A quicòm d’una pètça d canon bracada còntra lo sèrre de Cusa o de la Relhador. Mai que d’un vaicheiron, (ieu per lo prumièr quand èron dròlles) an cresut que lo diable d’autres còps li veniá far bombança dessobre embe totes sos diablotons, surtot la vegèlha de Sent Joan.

Ei bòrd de la terrassa qu’entora tot lo Nòrd dei Sèrre se tròba lo RANC DE LA MAI. De lechas a pic bòrdon un traucàs alonjat vont l’am pòt se sacar que per un passador ei coijant. Aquò’s ei fons d’aquel trauc, as pèses de las lechas que d’autres còps em vesiá la pòrta de bornassas que son aiara bochadas per de pèiras esbotladas o que li son estadas gitadas pas vachièrs.

A la poncha de la lecha se tròba lo RANC DE LA CAMPANA. Çò que lo fai apelar lo RANC DE LA CAMPANA a causa que quitla coma una campana quand li picon desobre. Es esquilibrat de tala manièra sobre dos autres rancs que la man d’un enfant de quinze ans sufís a lo far bolegar e a li far rendre un son que n’empausa.

Vista dei coijant, aquela peirassa a quicòm d’aqueus monuments que dins de païses apèlon de DOLMENS. La joinèssa que garda as pasturaus d’alentorn ama a la faire sonar. Mai que d’una vacheirona li a virat son saol de rigaudons dessobre.

D’aquí ei RANC DEI MÈIJORN li a que dos passes. Totas las generacions de vachièrs e de vachèiras qu’an gardat en Lechós coneisson lo RANC DEI MÈIJORN e la fonteta que trai a sos pèses. Aquò’s aquí que manjavon lo mèijorn un brostet de pan negre e un morsèl de picaudon. Puèis juavon a pata, a vistra, a la chabra, a la caia, ei mòti, a la marèla, a las quatre metas e que te sabe ieu quant d’autres jòcs.

…

A ! Monsur lo Docteur, chau laissar durmir aqueus que duèrmon. Los mòrts e las trèbas vòlon pas èstre desrenjats, e sabon se venjar d’aqueus que son tròp querioses o que s’atardon tròp aquí d’ont chau pas…

…

Tot lo torn dès Dusonenchas, mai que d’un passant, en venent de velhar, a vist en la fònt de Curabiaça una lavandièra que lava aquí sa bujada quau sap dempuèis quant de siècles.

Los plus deslurats coma los autres, dengús a ausat li anar demandar quau èra, ni encara mins li propausar de li ajudar a tòrcer sos lençòus. Es arribat a d’autres de veire un enfantós brelhadís que plorava tot desnús coijat sobre la neu l’ivèrn, e, l’estiu, ei pè d’un grand sapatèl. Dengús n’ausa se n’aprochar. Quau sap ? Li a benlèu de tombas pr’aquí ?

D’òmes a tota barba e pas de tramblaires qu’aián a traversar los bòsses dei Chaumelhàs ei meitant de la nuèit, an trobat totea las forèsts esversadas, los abres enchabestrats los uns sobre los autres. Aián qu’a randar ; lur èra empossible de passar dins lo bòsc. Quand èron partits, los abres se replantavon, e ausion lo lutin embe sas bòiras, sos charris e sas chadenas que charjava, que boirejava, fasiá un brut de diable, o que risiá dins los bòscs de los avèdre fat randar.

…

Aquò’s pas tot çò que Lechós a de remarcable ! Desempuèis la poncha dei RANC DEI MÈIJORN ei Bronchet de Ròchamaura e la granja de Dusonenchas li manca pas de pèiras trauchilhadas, marcadas de traucs redonds, renjats d’una manièra queriosa. De trauquets son faits ei compàs, d’autres son alonjats ; am diriá la piada d’un òme. N’i a dos bien faits coma aquò sobre una pèira ei bòsc de Chaumelhàs. Vèrs los Olètas sobre Burzet, li a la chalada d’una èga un pè aumins fait en d’un ranc. Cònton que quò’s lo pè de la muòla de Sant Pière quand passèt pr’aquí. Quau a fat tot aquò ? Los sauvatges, los vachièrs en s’amusent ? Benlèu mai la pluèia, lo gèu e lo solelh ?

…

Si quò representa d’estièlas, l’Univèrs i es figurat, tant i a !

…

Vòstre amic es jamai empaitat per explicar quicòm ! Me sos mai que d’un còp demandat perqué e per quau tant d’aquelas pèiras marquetadas son estadas fendudas e breisadas o darrochadas as desbalencs.

…

Si aqueus traucs, aquelas scudas o cupulas coma dison, son estadas faitas amondaut ei Lechós pas prumièrs òmes decendents das singes d’après quauquos uns, li a de siècles e de siècles, aqueus particulièrs devián ben encara avèdre aumins un pam de coeta ei bot de lur eschina e de cervèlas pas megeus un plen uòu. Devián mai èstre gentament borruts. E dire qu’aqueus meitat d’òmes coneissián las estièlas, que sabián lur nom, coma se permenon amondaut sobre nòstras tèstas, que sabián faire de cartas de las constellacions que vuèi los òmes de sciantça los mèlhs evòluats, coma dison, sabon pas deschifrar e que dengús dins lo país pòt comprene ! Aquò despassa ! Sans dobte, vèrs Sant Aulàlia son vuèi en plena regression, coma dison. En tot cas, si ai un bòn conselh a vos donar, Monsur lo Mètra, venguessiatz pas vo contar aicí un duminche lo vèspre a l’auberja. Sans que fuguèssia lo duminche de la violeta, poiriatz ben n’emportar vuna aquí vont entendètz ben, que vos costariá pas bien d’argent.

…

Encara vuèi li a en montanha de pastres, de rolièrs, aqueus que qu’an costuma de córrer la nuèit, qu’en considerent lo cèu vos diràn l’ora que zes, eitant sur coma embe una bòna mòstra.

…

Tosjorn aquela Sciança e aquel Progrè ! Sabe pas quau los a maridat, mè jamai s’es vist un parelh plus mau assemblat. Aqueus qu’admiron aquelos dos personatges pòdon nos tractar d’endarrieirats, de sauvatges, de Pagèls. Aicí, en montanha, nos ne’n fotem pas mau. Nosautres pensem d’elos çò que zeus penson de nosautres. Quò fai que sem quites.

…

Es verai que nòstros anciens reglavon lurs trabalhs sobre la luna, las estièlas, apelavon aquò las calendras. Chasque mes, chasca fèsta, chasque Sent aiá un provèrbe per guidar çò que deviá faire.

Avètz ausit parlar benlèu dei provèrbe das vachièrs de Març e d’Abrièu e de la Vuèlha de Mesenc ?

Apelem vachièrs de Març los quatre darrièrs jorns e vachièrs d’Abrièu los tres prumièrs jorns. Aqueus sèt jorns an tosjorn marcat e marcon encara lo temps que deu faire tot lo printemps :

« La Vuèlha dei Mesenc disiá : Vai-te’n Març, embe totas tas petaradas. — Qu’ai ’chapat mas sèt goadas. Puèis Març diguèt a Abrièu : Baila-me’n tres que ieu n’ai quatre — E farem un pauc mai la Vuèlha batre (I).

…

(I) […] Quand Sent Antoena mònta en sa saumeta — quaranta jorns li repeta — Mè que li mònte o que li mònte pas — s’empacha pas de repetar —

…

Ben possible, Monsur lo Docteur, coma vo disètz. Coneissem la Posinèira. Que de còps quand ère dròlle, mon pèra m’aiá esvelhat en me creident : « Lèva-te, petit, la Posinèira marca tres oras e mèja ; es temps de liar los buòus. »

Mè per aquò, aquela istoèra m’estomaca un breison ; li vese pas clar dins qu’aquela botelha.

…

Coma vuèi, pardi ! Per bien de monde per semenar, per copar los bòscs surtot, remarcon vont en es de la luna, si es novèla, si es plena, si fai quartièr. Quau es aquel que cultiva que sap pas que la meitat dei temps la luna rossa tua las semenalhas. Per recoltar de gentas pestenalhas, las chau semenar lo prumièr o lo second jorn de la luna, jamai en la luna vuèlha. Los tartifles plantats lo sisièma e lo seitièma jorn donaràn tosjorn en qualitat sinon en nombre. Aqueus que los fan lo darrièr jorn de la luna d’abrièu, vo tene daus Anciens, son assurats d’avèdre una bòna recòlta.

…

Admetètz ben que la luna agís sobre l’aiga de la mèr. Si a una enfluantsa sobre las vagas, perque n’auriá pas sobre las plantas e sobre los animaus ?

Quau sap si n’a pas mai sobre quauquos òmes ? Li a pas de temps escotave d’enfants que sortián de l’escòla. (Surament aqu’èra pas vòstros escolièrs ; aqu’èra aqueus de vun de vòstros collègas). Çò fasián entre eus aqueus javardons : « Lo Mètra es lunard coma un chin ! »

Quau champaira pas l’Armanhac ? L’avem tosjorn segut.

…

Per ‘ora novèla aquò’s autra viaa.

Nos li sometem quand anem prene lo trin, quand avem a faire vèrs lo collector o los autres òmes d’afaires. Sortits d’aquí, nos ne’n sociem coma de nòstros prumièrs esclòps. Nòstra mòstra quand sem vèrs nosautres es amaondaut sobre nòstra tèsta. Es tosjorn reglada aquela. Monsurs los deputès, pas megeus Monsur Ònorat n’ausarián tochar las agulhas.

…

Diluns, dimars, dimècres — Janvièr, Faurièr, Abrièu, Avost — Pareis qu’aqueus noms venon das Romens ?

…

Sos de vòstre aviaire ;aquò’s pas cresable que lo jorn que rapèla la mòrt dei bon Dieu semble encara consacrat a d’una deèssa pas de la mèlha reputadas,e totes los mes e jorns a d’una banda de dieus que los totes valián pas quarteiret de chin purrit. Tot aquò ten a de vuèlhas abitudas.

…

Per un còp, la Marianna trobèt quicòm de plus aimable que lo paganisme das Romens. Auriá pogut trobar plus batejat si zela vo èra estada.

…

En montanha coma en Bretanha an tosjorn cresut que chascun das doge prumièrs jorns de l’an marca lo temps que farà pendent lo mes que còrrespònd.

…

Vèrs nosautres mai dison : Anuèit, anuèit per vuèi.

…

Los fuòcs de Sent Joanse fan en totas nòstras montanhas lo vèspre, a nuèit tombanta, la vegelha de la fèsta. Entre qu’es achatonit, chasque vachièr o vachèira atuèba son fuòc ei caire de lur pasturau qu’em vètz de plus loènh.

…

Mè, monsur le Docteur, vo chau ben per pas prene lo javari. Tot lo monde lo sauta. Ieu l’ai sautat, vos lo sautariatz si veniatz nos veire. Quau lo sautariá pas ? Los mins lèstes drojon aquel vèspre.

…

Ai ausit contar que vèrs Mònistrau sobre la Loèra semenavon las cendres dei fuòc de Sent Joan davant la pòrta de lurs estables per que lurs tropèus prénion jamai lo mau das pès.

…

Que volètz ? Aquò’s una manièra coma una autra de celebrar l’Esquinòxa.

…

Nosautres comptem tosjorn per vint los uòus e las liuras que peson los vestits de seda. Dison : dos vints, tres vints d’uòus ; mon caion pesa sege vints, dèsa-nòu vints…

…

È ! monsur lo Docteur, quau, en montanha, a pas ausit parlar de las sèt femnas de Barbablèva, de las sèt goadas de la vuèlha de Mesenc e das vachièrs que son sèt mai ?

…

En vos escotent, Monsur lo Docteur, me sembla pas ausir entendre nòstre catessima quand nos explica lo mistèra de la Senta Trinitat. Mè, o ben, a mon aviaire, los Druidas èron a meitat cretiens, o ben, Monsur, sètz, sans vos ne’n dobtar, un pauc cosin embe aquelos qu’apèlon los ereticas.

…

Arriba tant de còps que los enfants an mai d’eime que las bèlas personas.

…

A ! Ei Lech’os, Monsur lo Docteur, quau vos diriá tot çò qu’òm lai sent perquiamont ? Si deviatz pas vos mocar de ieu, vos contariá que quand òm a pro espiat las taulas e los rancs a sons estonants, totas aquelas marcas queriosas sobre las pèiras, quand òm a contemplat a son saol las Alpas, la mèr e aquelas vintenas de sucs d’Auvèrnha que tenon tot lo coijant e semblon a aitant de fornèus de l’anfèrn, davans que de davalar òm se pòt pas empachar de quitar son chapèl ; òm a una granda esveja de se botar d’aginolhs per adorar l’Artista qu’a penturat aquel tablèu. Ei mèi d’aquel silença que pas ’na moscha bronzís, sembla quasi que se vai ausir tot d’un còp la voès d’Aquel que parlèt a Moïsa sobre lo Sinai.

Aquòdonc se compren sans pena que los Anciens establiguèssion lurs ostaus sobre los sèrres e que s’i reüniguèssion per celebrar lo culte de lurs dieus. Si òm èra pas batejat, òm seriá temptat de ne faire aitant !

…

chalelh

Jean de la Laurencie.

Survivances celtiques & préceltiques | 1931

occitan.org

[1] Quon Sen Antoué’no mouonto en so souméto – quaranto jours l’y répéto – Mé qué l’y mouonté ou qué l’y mouonté pa – s’empatcho pa dé répéta –