1931 LO PAGÈL DE SANTA AULÀLIA (3)
3
Lou Podgel dè Sont’Oulayo
tchopel dé Goudet
…
Escusat mé. Ièou m’y boutaré djis : ièou prendrèy éno tchodeyro ; Moussu lou Mètro possoro ey fooutel.
…
Oco vou révé : ovet l’obitudo dé vous escobéla oti dédinc, ièou soouprio pa mé l’y osséta. Possat oti, vou fostia pas couvida.
…
Ah ba ! Moussu, vous prestorey moun lichet è moun tcholéï.
…
Lo fouon oufficièlo ! O moun Dièou ! lo sourço dé lo Louèro dinc én establé, dinc lou botchas dès Louèro ! Dirion bé qué lou plu gron fluvé dé Franço souor dey riéou dé Merdonsou ! Mé diret qué lo mouostroun oti dédinc os touristos ? Lur mouostroun bé d’aouré os touristos !
Tchaou veyré oriba omoundaou oquélos plénos autos, oquéous plés autocars dé Moussus è dé Damos. D’ooucus, si en Podgel lur disio qué lou Gerbiè és dé buré, démondorion o lou tosta. On oousi diré qué lo Louèro prénio so sourço dinc éno fermo d’oquel nou. Vité, vité, von toutés veyré lo fouon déy pèro Djooudzè.
Lou souortoun dès ellé ; bévoun o pléns veyrés ey bournel dé so fouon, sé lavoun en soun botchas. O bouo lur fa baila dès soous tchoscun, oc’os pa tchar !
Quaouquous sobens on pa voudu oquello fouon per lo sourço dé lo Louèro, coumo lous touristos è lous bodaous : lo soun ona foutré quasi vès lous Prodous o d’éno lègo d’oti, dout és d’oprès éous l’Aïguo Négro, perço qué és bélèou paou ou prou plu londjo, ès devendudo lo Louèro. Vialoveillo l’opèlo Legernaco. Nio vun qué lo foutio oti dessoubré en esplicossiéou sobentasso. Ièou sous pa soben ; aoutromen vou troduirio : lou cros dé Leydjiré !!! Oquel sobent l’y parlo dès Lindjorino, dey Tchostel dey Leydjiré, dé tou : dé Bouonofes, dé Mozon, dé Cépous, dé lo Loouzèïro, djusquo dé quaouqué moussu adjetif Niger qué sério lou payré dé Liger, lo Louèro vès SontOoulayo, Lédge quon oriba vès lou Lac d’Issorlés.
…
Plét-i, Moussu lou Doteur ? ovet di : Nasalisé ?
…
Oquel Moussu Voultairo qué sé figuravo oousi rouïna sous semblablés, pouïria bé lou leyssa dé cousta ; dendus lo djomaï gaïré vonta.
Per ça qu’és dé vouostré Lingerine, m’escusoret, mé per ièou l’y o pa traço oti dedinc de vouostré Liger. Lingérine vé d’enjorino qué vouou diré injustiço, tchicogno. Lo bicoquo qué pouorto oquel nou fuguè préso dinc lo Countras per én codet d’oustaou os despens dos usodjiès qué l’y véguèroun en enjorino et dounèroun oquel nou o d’oquel cayré per sé véndja.
…
endjorino
…
Ça qué vou disé éno counléto ? Mé tout lou moundé eyci, Moussu, vou dirio qu’ey rosou. En oustaou vès los Rustchos, coumuno dos Estables, bosti oprè éno tchicogno dé fomillo, s’opèlo Lindjorino. Trouboret encaro en Lingerino vès lou Biadjé, en aoutré vès Sont Ondioou dé Fourtchados,vouostré Liger és foutré bé loin d’oquéous endreys per lur ovèdré douna lur nou. Quaouqué cop, Moussu, los counlétos dos Podgèous valoun bé los luardos dos sobens, è pouodoun régorda dinc lous eïs lurs souorés, los fillos dé lo Sienço, embé lur mouré enforina è porfuma o lo crèmo dé l’Ocodémie et o l’essenço dé Souorbono !
…
Lous Podjèous on touïjour vis lo sourço dé lo Louèro oti vount ès, ey pra dès lou Sognas, o mey tchomi entré lou Gerbié dé Djou è lou Serré dou Moundièou. Lurs veïs popiès, los trodissièous dé lurs onciens l’on djomaï plossado en d’aoutré cayré.
…
Lous librés pouortoun ço que l’y boutoun. Mè djomaï dendus o vis én djoun ey Gerbiè ; oco l’eyis bé trop eyssut. Lou vespré los aïglos sé l’y odjocoudoun coumo los poulos en l’establé couïdjoun en l’odjocodou.
Lous Gaulois espérèroun pa qué lous Romains venguessioun lous pilla per opéla lurs serrés Jou, Suc, Ranc, Barri, Bonno, Puy, Cham.
…
Bou dé Barro ey nor é lo Borretto ey meydjour dey Lech’ous pouodoun bé tira lur nou dé los letchos qu’éntouroun oquel serré, qué sembloun o dés Barris. Lous onciens opelavoun en barri lurs murs dé défenso, lurs fourtificossiéous. Tou lou moundé sa qué si lous Ooubenassiens soun opélas lous fouïro barri d’Ooubénas oco’s perço qué lou tour dé lurs barris èro maou femourdjas.
…
Leco es un mot celti qué voulié diré péïro perqué vueï li Bretoun disoun encaro lech au lio de péïro…
…
Nouostrous oncètrés fuguèroun urousés qué lurs serrés, lurs bouossés, lurs narços, lurs sognassés é lurs cougnièros lous préservessioun de l’invosioun dos Romains pillars, tuaïrès, voulurs d’éfons, des fennos, cropulos ey doriè pouen.
Qu’asioun pa oresta lous touristos ! Tou lou moundé soouprio encaro vount’és lo sourço de lo Louèro !
…
Vous ey di qué fosio pa touïdjour bouon s’ona perména dé nuéï lou tour dès Diizounentchos. Maï qué d’un on vis en tchoval djiten dé fioc per lo gouordjo et per los noriços qué dovolavo, os quatrés, lou lon dey maouriou, sous ferrés bélidjavoun.
Oco’s pa rti soulet qué trèvo. Lou fermiè dès Diizounentchos vous countoro qu’en cop qué vénio dé lo feyro dès Sont-Cirgué, o tchoval, so fenno doriè ellé, quon fuguèroun ey riéou dey diablé, pa louèn dès Porodis, (poudio estré dé vué o noou ouros dé lo veillado) véguèroun éno clorta, coumo éno grondo lonterno qué dovolavo lou lon dey riéou, pourtado soubré éno via coumo éno tchodèïro qué courio san bru mè vité, vité coumo éno lèbré.
Coumo oribavo dovon éous, oousiguèroun ticon qué fredjissio, lo lonterno viret o gaoutcho per pa lous escleyra, è tou s’onè perdré en lo clapo dé lo Louèro, pa louèn d’oti.
…
O vouost aïsé, Moussu, riset ton qué voudret, vou djeynessiat pa. Mè ey poou qué si eriat esta o lur plaço, oouriat tchia en vouostros brayos.
…
San porla dé vuno dé los plus onciennos fomillos dey poïs, lous Moussus dé Pompelono qu’on lur nou imprima toutés lous Dimintchés dinc lou Cléroun dé l’Ordétcho.
…
Moun Dièou
…
Oh ! oh ! moun omé. Porla bien. A bé vou ! En dirio qu’ovet vis lou lou péta sièï cos dinc éno sounaillo. Dé tous tems lous Podgèous on vescu dé liberta, és én lurs vénos coumo lur son. Mè lou serré qué pouorto oquel nou soubré vouostros cartos, nous aoutrés l’opélén lou Serré dé luberto.
En bouos deïvosta vount resto ré maïs qué dés bourlos, dés rovonéous et dés setchaïssés bouos per estripa los brayos dos possons.
…
Suromén, oco’s oco qu’entendion lous onciens quon opélèroun Ronc d’Obronc, lo cresto dé routchié qué séparo lo volado dé Payrés d’oquello dé lo Soutcho. Sabé pa dé qué lou nou dey potriartcho Abraham vé foutré oti.
En aoutro counléto coumo oquello dey « Suc de la Liberté » ! San moliço per mOussu lou Mètro !
…
Dé moun tems quon lous djovars voulion s’esquilla en moumen, onavoun en d’én djèou ey risquo dé s’esdjovilla, ou bé mountavoun o lo cimo d’éno couosto embé éno léïo. E hardi péti ! lou plu lèou qu’èro ey fous. Mé désempeïs, l’y o enviroun vint ons qué Moussu lou copitèno d’Indy et vun dé sous omis, lou bravé copitèno Echeman qué s’é tuè en oprénén o voula, nou venguèroun moustra coumo l’en pouo s’esquilla soubré lo néou embédouos londjos poussettos, vuno tchaqué pè qu’opèloun eskis. Lo djouïnesso vouolo soubré lo néou o lo déssento, trompassoun los coungèros, escolado lous serrés, en dirio d’oousèous Lous Podgèous en fuguèroun eyboïs. Désempèïs souortoun quon vouoloun, sé foutoun dé lo burlo. Per sooupré lur récouneyssenço, vou tchoudrio lur ona maou porla dé Moussu d’Indy. Per oco mé venguessiat pa m’onléva mo testo. En cop qu’èro vengu nou veyré embé quaouquous omis, per li fa festo, vet eyci lous vers qu’en troubadour dey poïs li diguè :
…
Bélèou perco qué ès esta trouba vès lo Moschorado en masqué qué sé pouo veïré soubré lo pouorto dé l’oustaou noou qu’o fa Volle, qué fuguè trouba o dous passés d’oti soubré lou bouor dey tchomi ferrat dé Brioude o Viviès. D’oocus disoun qué c’os los testo dé César qué oourio possa proti è oourio douna soun nou o l’oustaou dé Césérié, dé l’aoutré cousta dé lo Loèuro, soubré lou mèmé tchomi.
…
Vouostré sobén, Moussu lou Doteur, faï en foutu masclé doquel Karius per li douna o pépla toutés lous clopassés dey poïs. Oquel bravé omé dévio pa couneyssé lou prouverbe : Toutos los peyros mouloun ey même cayré.
Ou méïs : Ey tchier los peyros, dey tchier los peyros.
…
Ovet possa san vous oresta dovon lo seyto dey sartré entré lo Louèro è l’Ayguo négro, faïto l’y o dé siècles per en Pailhès dit Sartre. Oven odu ton d’aoutros seytos ey poïs ; encaro resto lo seyto dey Tchoumeillas, lo seyto dé Pra souvadjés, lo seyto dey pouon dé lo Louèro.
…
En Bouteyro los fomillos Sartre soun pas raros. Lous Seytos n’en ploou.
Seytaïré, ressaïré vès nous aoutrés sé disoun pey même mestré.
Lous ressayrés embé lur rèsso fén d’escouden, dé pouossés, dé plotèous, von dinc lous bouossés, esquorissoun, marcoun lurs billious embé en courdel trempa en orcono, è lous mouontoun soubré en tchovolé. Peïs, vun dé naou, l’aoutré dé bas, sen fou :
Ressén, seytén
Des poussétos, d’escoudens.
O lo djournado douçomén,
O prè fa ton qué pouïrén !
Tiro lo resso, fraïré Djouon
Tiro lo tu qué sios lou plu gron.
L’aïguo és bouono, lou vi es meillou
Tiro lo tu bouon coumpognou.
Ressen, etc.
Lou ressaïré gagno gaïré
Mondjo prou
Trovalio gaïré
Sé faï copou
Ressen, etc.
Lurs fraïrés lous seytaïrés boutoun lurs billous soubré lou tchari dé los eytos et fon susa l’ayguo o lur plaço.
…
Oquel, sé lou ténio, liou forio bé veyré ! Eyci, en mountogno, pa vun orio voudu bigua lou nou dé soun pèro couontro éno raaobou dé sénatur, couontro én fooutel dé mètro, pa médjeou.
…
O pa lo péno ! Vou n’en voou diré dé testo : Albaric, Antériou, Bertuit, Bessoun, Ceyto, Darbousset, Exbroyat, Fialoun,
Galimard, Gamondès, Habauzit, Haon, Issartel, Lhermet, Martarèche, Perussel, Ribeyre, Soleilhac, Talagrand, Testud, Volle.
Si n’én trouba pa prou, lou régistré és boda ?
…
Ey oousi counta qué péndén lo Révoulussioun dé 1793 én paouré prêtré, mè deybrouillar coumo toutés lous curas dé mountogno, qué s’opélavo d’oquel nou, Esbroya, èro esta prés è ména dovon oquel qu’opélavoun lou Directeur dey distri. Coumo l’éntéroudjavoun soubré sos opignious, sou li foguè : Ièou sous bouon républicain, moun nou Esbroya vous ou di, oco’s pas én escaïné. Sous to bé qué vou Sans culottes !
Poreï qué lou motchèroun !
…
Oquel qu’ey couneïssu èro mairo d’en péti poïs. En rouoyaoumé ?
…
Toutés oquélous qu’ey couneyssu èroun dé royoou.
…
Oco’s pa ton sûr qu’oco, Moussu lou Mètro ! Los idèïos et lous intérès tchondjoun ton. Oco s’és vis, oco sé véïro. E peïs, coumo sé di, n’y o ton qué ventoun o l’aouro qué bouffo.
…
Toutés oquélous nous, Moussu lou Mètro, soun bé vèïs. Vou voou diré en istouèro qué m’ovio counta feu mo gran. D’aoutrés cos,l’y oïo éno fado qu’onavo rououba en d’en oustaou toutés lous fattous dos éfons (dos solodos, dision los fados). Lur leïssavo pas éno fatto, pas én pettas. Per lo préné, usèroun dé ruso. Boutèroun ey saou dé lo pouorto en poréï d’esclos, plés dé totchos. Lo fado oribè son sé mesfisa, ly soqué sous pèsés dédinc. Déy cop séguè clovélado. Plu mouyen dé sourti sous pès è dé s’en ona. Per sé tira d’ofayrés, tchoguè faïré éno patcho è dés prouméssos. « Per ça qu’ès d’estré ritchés, sou lur foguè, durmet tronquilés, djomaïs vou séret. Mè poudet counta qué daros en laï monquoret plu dé fottous per vouostrous éfontous pa maïs qué d’éfontous per vouostrous fottous. »
…
Es véraï qué dinc lo Loouzèro dey cousta de Moruédjés, lo Conourgo, vou diron : « A bénért biouré en beyré dé bi abé n’aoutrés » per vous envita o béouré en veyré dé vi.
En bioou s’opèlo en biou è en véousé en biousé ; ça qué foï diré os Podgèous qu’en Loouzèro l’y o pa éno gron diférenço entré en véousé è en bioou. Mais dey biaïs qué sén soubré lou tchopitré dos mestiés, vou porlorey dos peyrouliès.
Lou mestiè dé peyroulié, én dé poïsés ès lou maï volen mestié qu’en omé pouostio préné. En bouon peyrouliè coumo sé di, ès Djouon dé tou mestiè. Faï è pétasso lous peyroous è los peyrolos, los gerlos, los feyssellos è lous ferras, estamo los oulos, lous quéouros, lous culiès è los fourtchettos, pétasso djusquo lous crémaïs, lous pououtous, lous oraïrés, toutos los féromentos doun nou servén.
…
Oco’s pa quaouqué siastio qué vuéï pouïrio n’en fa eyton ! Per rompli en peyroou dé djombous è dé bocou, ey près qué soun, n’en tchououdrio dé pistolos. To bé maï qué d’en djouïné quon sé morido oseymo eyton lo lédjétimo dé so moi qué soun mouré. Lou prouverbé di : « Vaou maï diré : Laïdo qué boutoren, qué Djento qué foren ? »
…
Paouré peyroou ! Petcheïras ! Couontoun bé qu’ey Velay è én Ouvergni té resto éncaro ticon dé to glouèro d’aoutrés cos. Mais én nouostré poïs, vaï, té vésés bé dous oma très cos ! Coumo pouodés té récouneyssé ? Quaou dirio qu’as vis lous omés sé bouta d’odjinouïs dovon tu ? Es véraï qué toutés lurs viéourés possavoun per to lardjo ponso ! Mais, faï pa ré, per té mounta portiomoun o toutcho lou Souléï, lou bouon Dièou dé nouostrous péros, l’y o én paou dé tchomi. Es qué ourios pa dououpu oquel hounou o tos couostos touïdjour poulidos, vount lous omés véguèroun bélèou pey prumié co l’eymadjo dé lur dièou ? Lous Podgèous déourion bien fa coumo lurs vésis, Veïllioguessés, roscla, fréta è escleyra én paou maïs toutés tous frayrés qué runloun encaro dinc lur poïs. To glouéro es bien tricoulado doriè lous serres, oco sé pouo diré. Lo poouruégno rédourdjo dinc to gouordjo so veysello et sos peïllios. Los sirventos té bouroun lou ventré embé dé lonteyrous, dé tchoulès, dé tortiflés è dé corotos Touto lo cousino dos moussus dé lo sout és bouono per tu. Dé to glouèro, en nouostrés poïs, n’en resto qu’en trououcas o lo pountcho d’en serré qu’opèloun lou Ron dey peyroou, è qué toutés lous pastrés saboun, omoundaou vès Tchououmièno, o lo criquo qué coumondo lo combo dé Bornas. Quon o plodu én paou, an pouïrio l’y fa so touolèto d’os pès o lo testo. D’ooucus disoun qu’oquel budjaou o du servi o los fados è o los fatchineyros per lur trofic embé lou diablé.
…
Es vèy lou prouverbé qué di : Djonviè omasso los soutchos, Fououriè los crémo toutos.
…
Foriat encaro én bouon co Moussu lou Mètro, oco’s vuno dé los meillous monièros per fa couneyssenço embé Gropiné, embé lou Cremod coumo l’opèloun ey Fourès. « Var dé Dji lou Crémod », sobet bé : Rivo dé Djier, vount o caouso dey fun dey tchorbou tout és négré coumo lou diablé.
…
Oma sos bonnos.
…
Vilèn Belzebuth qu’as dé bonnos, qu’as dé bonnos
Vilèn Belzebuth qu’as dé bonnos én toun suc !
…
Ièou creyrio plu lèou qué lous Romains qu’oïon pilla touto lo terro è qué sé fosion pa scrupulé d’empougna pertou ça qué maï volio, prenguèroun dinc lou lengadjé dos Gauloisés tou ça qué poudio embéli lou lur.
…
Vouostrous sobens nous couontoun qué tou lou moundé sé boutè o porla endjorgouo loti, entro qué lous romains fuguèroun mestrés dey poïs.
Si Moussu lou Mètro poudio bouta en paou d’oli en mo lonterno soubré oco ?
…
Ho, ho ! Toutaro vouostré Moussu Voltaire nous otoulavo ey botchas dos coïous, è vet eyci qué Moussu lou Douoïen nous mounto dén co ey rén dos négrotous ! Gognien dé golous. Couradjé !
…
L’autorité ? Diantré ! Sabré dé bouos ! Lous Romains mondavoun lurs soudars ey paouré moundé, rooubavoun lurs éfons per rompli lurs éscolos ?
Et iéou qué crésio qué qu’ero lo Républico vuno é indivisiblo qu’oïo eyventa l’escolo oubligotouéro è grotuito, é démo, bélèou, unico !
Encaro en brévè qu’oouro rououba os Romains !
…
Disèt ! Moussu lou Mètro. Vou semblo pa qu’oquéous Romains dévion estré ton plu fis qué vous aoutrés ? En djis dé tens oprenguèroun lur lengadjé o tou lou poïs ! Vount ès trocoula lou Prougrès ? Porlén touïdjour potouès. To bé qué d’én bou dé lo terro ol’aoutré nous couneyssén è sobén d’oun sén, rien qu’én nous oousén. Et dempéïs maï d’én sièclé è dimey, dinc lou mindré villadjé l’y o vun vou dous mètros, dé librés è dé librés, dé gozettos, lou fonografo, lo T. S. F., coumo disèt...
Eroun fis oquéous Romains !
…
Qu’on es urous dé paré sooupré ! An o pa vergougno ! Moussu vé dé nous opréné qué nouostros grans oourion fa lou mestiè dé fillos o soudar ! Ah ! nou ! Los Podgellos doquel tens oourion fouïtta toutés lurs mètros dé loti... Mais dé poutous ?... Ey tolou dé lurs esclos.
…
De loti pouli coumo oquel, tou lou moundé n’én sa. L’y o quaouqué tens onèré counsulta én noutari per dé boulos. Mé foguè veyré én atto vount és questiou dé lo tonura, dé bordara dé Bernard, dé très journals dé corrados ; én countra dé moriadjé dé moun oriér gran, vount és questiou d’onouillas, dé flossados : dé frons potouès !
…
Si cos’o l’ignourenço qué dévén dé couneyssé coumo porlavoun nouostrous onciens, nouostré Moussu lou Cura, ey lio dé tchonta en soun ufice dey Saté Sont : O felix Culpa, forio to bé dé diré : O felix Ignorantia.
…
Pa ton vey qu’oco, lou bouon Monseignour Couosto ovesque dé Mendés én Louzéro, l’y o gaïré maIs dé cinquont’ons, boutavo dé possagés en potouès én sous mondomen dé Corèmo.
…
aouro
…
Quaou vou faï eymoudo to moti, crognet pa l’aouro frestcho
…
L’aouro, Moussu lou Doteur, és pa touïdjour éno biso fresquetto ; quaouqué co, quon sé met o bouffa, nous o lèou odu lo néoulo et lou mouvès téns. En quaouquos ménutos lous serrés soun ocotas per los bouros ; en dirio qué lo nueï oribo, qué s’otchotounis, lous eylioussés, lous trounédés et lo plèïo soun pa louen. Lous Establés n’en saboun ticon quon Olombré prén soun tchopel.
…
Es soulido !
…
Qué diriat, Moussu, s’y ey fédjé dé l’uver érat esta énsora én mountogno per én djour dé burlo ? Quon an dirio qué toutos los aouros bouffoun ey co. Lo néou coumenço per toumba o flos, peïs sé faï fino, oco’s lo ciro, lo cisampo tardo pa o sé métré dé bou, è bien lèou oco fiéoulo, oco miaoulo, oco hinno, oco faï en bru eygloïous. Lo burlo soulèvo lo néou dé terro, fournèlo, mouonto jusquo din los bourros, voulo et sé saquo pertou, ovuglo ; an l’y vé ré maï. Moler o doquéous qué soun dé fouoro ! Touornoun pas touïdjour toutés vés éous. Los cougnièïros n’on ocota dé bravés. Oquélos torriblos cougnièïros qu’énsaroun, d’ons qué l’y o, lous Podgèous dinc lurs oustaous péndén dé mésés. Quan lou téns s’espasso lou poïs sémblo o d’éno mer ocotado dé vagos fidjados pey djèou.
Lous rious è lous dourounassés soun coumblas. Si oti dessoubré vé o toumba en paou dé lobar è qué djalé dé suito oprès, lo néou pouorto lous omés ama quaouqué co los ègos. Lous mountognars on tourna lou pè libré è pouodoun vouïodja son crogni dé s’émpousa én los pousorontchos ni dé s’empeyta én los cougnièïros ; lur routo es touto plono o perto dé visto è séménado dé diomons qu’esporpillounèdjoun ey souleï. Oco’s tourna lo liberta.
…
Gron cournayré qué sous ! Vou faou bien mos escusos. Mé sémblavo qu’èré ey mey dé lo burlo. Si sobia çò que tchaou broma per sé faïré oousi !
…
Oco’s, ma fé, véraï !
Lous omés dey Nor éntendoun ticon o d’oco. Lous Romains sé ley onoroun ins frota qué dinc lou meydjour.
Oquéous Moussus, embé lurs sondolettos, crognion los eygognos, los néoulos ; oïon poou dé préné lou djovari, d’otropa éno morfondeyro ; onéroun moï resta dé bos, ey poïs dey souleï.
…
lou bioou
…
Quon vouostrous sobéns nou mouostroun lou payré è lo mayré d’én mou, fon qué boda lur ditiounari loti. Si l’y troboun lo mindro via qué semblé ton si pè lou mou counsidéra, on lèou orèndja l’ofaïré. Vèt oti lo sourço !
Mé sémblo qué perdrion pa touïdjour lur téns én counsultén én paou lou potouès.
…
Et lou tchivaou, coumo disoun vès Mézilha, lou tchovar vès lo Tchan, coumo forèt brélia oco ?
…
tchabro
…
èguo
…
Lou péti dé l’èguo s’opèlo lou pouli. Dinc dés poïsés disoun én pouri.
…
Couneïssè pa bien lous Podgèous, Moussu. Eylèvoun dé poulis, maï per glouèro d’obouor. Dé païré én fis omén o ona nou perména o tchoval. Oco’s en plosé per nous aoutrés d’escompa éno djento poulino, éno covalo qué lambré, qué pouostio goza lo néou, los ribeyros è sourti dé los cougnèïros. Eno moouvèso mounturo, én pétas, per nous aoutrés oco’s pa maïs qu’én asé ! Lous Podgèous omoun pa maïlous asés én lurs establés qué vou lous omoriat ossétas soubré lous bons dé vouostr’escolo. Nouostros covalos nous siervoun per ona veïré nouostrous omis, vouyodja, coumerça, è médjéous os djouïnés per ona fermoilla. Maï qué d’éno fillouno n’o près lou mouré roudjé én vésén éno poulino estotchado pey tchobestré én lo codaoulo dé lo pouorto dé l’oustaou dé soun payré. Qué disé ? En oousén lou tro, l’hinné dé lo covalo dé soun djouïné.
L’y o cinquant’ons, Moussu lou Mètro, oouriat vis én mountogno dé moriadjés vountè l’y oïo éno quoronténo d’èguos. Tchasqué covoliè oïo so covolièro doriè z’élé, ossétado én croupo soubré lo tchobraco. Lurs covalos èroun lovados, pouthinados, corneïssados, flouquétados, oobourlliavoun ey souleï. Oqu’èro dé noços, oco ! Oco oïo én aoutré ponotcho qué lous moriadjés dé vuèï vount an té véy dé fillétos émbé dé coutillous qué lur ocatoun pa médjéous lous faotchous, qué t’on lou crouzoulet plouma coumo los ognellos d’éno porédjado oprès lo tounto dé Sén Djouon.
Oti maï lou Prougrè o bé fa l’abré dreït. Nouostros grans mountavoun o tchoval coumo lous omés per ona o los feyros, én vouyadjé, én pélérinadjé éy Pèy, o lo Louvé. Vès Sont Morti, vès Sont Ogrèvé, èroun ocoustumas o véïré possa los Podjellos dé Sont Oulayo o tchoval qu’onavoun o lo Louvé émbé lurs éfons, qué djouïnos sobion covolédja los èguos. Tou lou moundé, Cotoulicos è Proutestants, los soluavoun ey possadjé coumo si èroun estados dé reynos.
…
Lous monestchaous, coumo sé di, batoun lou ferré quont és tchaou.
Nous countoret lèou l’istouèro dey nou deu tchi, oquel omi dé l’omé, ton fi qué l’y monquo qué lou porla ? Faï los réviros pos pastrés, lur odjuèdo o odroya, sougna lou pargué ; coursso los lèbrés è touto lo souvodjino pos tchossayrés, è gardo lous oustaous lou djour oma lo nueït.
…
Ly o maï dé très vins ons que mé pourtèroun botédja en lo lièïso ; mé souventé d’én mèdjé sièclé, mais djomaï dé lo vido ey ousi opéla én tchi én viautré, po maïs én tchi dé gardo, én toutchodou, qué lous tchis dé tchasso qué servion os Onciens per troca lous songliès, lous cerfs, lous lous è los aoutros bestios soouvadjos. Oqueï mou, supéndén, mé faï pénsa qué disén : Oquel onimaou sé vioutcho, quan lou vésén qué sé runlo o terro.
…
Dé qué oco voou diré, sé vous plè ?
…
Oquéous Burgondos, Moussu, mé lous figuré plus diablés qué lous Botchos ; dévion véni maï dé per qu’omoun.
En omé èro pa gaïré per éous. out dé mèmo sabé pa si sérion onas bien vité per émpousa lurs louès os Podjèous. Djomaïs los bondos dé pillars sé soun gaïré véndudos fréta én nouostré poïs.
…
fédos
…
caïous
…
embé
…
N’és touïdjour dé mèmo. Per én Podjel ça qu’és di és di. Quont o piqua dé lo mo, lo patcho és faïto, lo proumesso és djurado : djomaïs lou foriat deydiré, pouïria l’escourdja ; Onet pas n’én douta.
…
Bélèou bé, Moussu lou Doteur.
Mais quaou sa si sé dandina sé digna én morchén ès pa espéli én lo mèmo nisado qué ona ? E qué pénsa dé forondolo si for én léngadjé dos Celtos vouoou diré lun ? Eno martcho os fonaous ? Oco faï counsidéra.
…
Oti én soulas qué forio plosi o vouostré omi Moussu lou Doteur Bouondoui, si vous oousio ! Dé tous tén, sou di oquel Moussu, lous omés on counsidéra los estiolos. Lousreys Madjos è lous pastrés qué gordavoun o Bethléem oourion pa vis, lous us l’Estiolo è lous aoutrés lous Andjés qué lur onounçavoun lo neyssenço dey bouon Dièou si qu’èro pa esta lur coustumo d’espia ça qué sé possavo ey çèou soubré lurs testos.
…
Mès qué sous descendéns iou passoun pa per sé bouta d’ogrotipaoudos.
…
L’y pénsa pa ! Moussu lou Mètro ! Voudriat faïré tégni lou lun o d’én paouré poyson. Oco sério plu lèou o vous ! Sobèt bé qué lous Podjèous s’eymaïoun dé lo grommèro coumo dé lurs prumiès esclos. Démpèïs qué possèré lo Sénto Crous, n’ey gaïré pénsa os a-e-i-o-u qué quant lous aousé tchonta per moun vési én d’éno tchonsou qu’eyci tou lou moundé sa.
…
Quant lou bouyè vaï lovoura
…
Tro, tro sobéns, Moussu lou Doteur, toutés oquéous mètros per éno paouro testo coumo lo mièou. Ténèt ! Quant ovèt féni dé porla mé sémblo qué véné d’oousi éno musiquo dé cén tombours. Mos ooureillos m’én couornoun. Ça qué disèt, oco mé sémblo én bouticadjédé lettros, dé mous, éno mesclo dé tou, coumo los saboun faïré lous drouguistos è lous vétérinèros.
Lous mous dé nouostré longadjé on possa per ton dé gouordjos è dé courniolos, soun esta estroupias, tchondjas ton dé cos, qué per lous récouneyssé, tchooudrio estré én paou plus fi qué ièou. Per fa co, mé tchooudrio dovos ona vès lou Pey mé faïre réfa én lo peyro dé l’Oli, oti voun mondoun toutés lous nècis dey poys.
Quaou sa si sério plus ovonça ?
Lou counfrèro dé Moussu qué m’opprénguè lo sillobèlo nous countavo én istouèro dé lo tour dé Bobel !
…
Oïohaï. Moussu lou Doteur, vous onat faïré diré qu’ovèt perdu l’eymé, qué l’ey ovèt tricoula, qué sèt en paou foulas.
…
E bé, Moussu lou Doteur, si èro pas lou respé qué vous dévè, vous dirio qué sèt boun biquo per ousa diré ço qué disèt o lo barbo dé toutés lous bounés corras dey moundé, è dé lur creyda : « Vénèt, mé forèt pa bourra ! »
Tchaou qué s’estiat brélia en Bretagno.
…
Vèt oquel bravé omé... En troversén éno choreyre fouté én co dé testo o d’én tram è l’eyversè. Tronquilomén ocompé soun chopel è so pipo, grotè én paou soun suchèt è chompeyrè soun tchomi.
…
Coumo fon lous Overgnasses.
…
Disoun : Oquello fouon raïo coumo lou bra. L’yo lou Raï Py vès los Pérèyros è lou Soou dey Raï o Sont Mélani.
…
Oïo bélèou én paou rosou. Lous Podjèous, coumo vou direy oco, on souvén l’er dé djopa o lo fi dos mous. Vous ovèt rémorqua ? Omoundaou, peyrooun. Oquello obituto déou estré oncièno.
…
Ovén ton dé mous voun dison : u. Si quaouqu s’énduèr doriè éno muraillo risquo bé d’estré mourdu per én serpén. Péndu, véndu, eybluda, eyssubla, cura, burré, utissès, fun, lun, coustumo, ubac, suc, rustcho, suze, rooumpu, fusé, etc.
…
Oquello doumisello si èro esta plus sobénto oourio poudu l’y réplica : Quen disé U parlé goloués. Nous aoustrès ovén ton dé tchondjoméns dé lettros qué lous ignouréns coumo ièou saboun pa esplica.
Eyci disén : Foy lou frey : aus Establés disoun Fay lou frey. En beïco dé moue qué vès sont Oulaïo sè di O, ey Biadjé disoun A : Eno morgorido, éno margarido, éno bolasto, éno balasto. Disén maï léca per lipa.
…
Per ça qu’és dey E, ovén ou mins cin monièros dé lou prounounça. Ovén én E qué sé di dey foun dé lo gouordjo. En dirio qué lous tchis quont on tro tchaou nous estchornissoun.
…
burre
…
cigoletto, drouletto, ouletto, podeletto, tchobretto
…
Vès nous aoustrés disén bien, bien raromént lou LO dovon ça qu’opélat én posséssif. Qaouqué co supéndén, bélèou per oponda lo règlo, én aou diré : lo mièou fenno ès ton maïs ritcho qué lo sièou. Lo sièou bouaïré oguè lèou ogrouma oquello dé soun vèsi.
L’y o maïs éno bourèïo qué di :
Lo vouolé lo mièou moi
Lo vouolé o ma l’ourey
Soun payré mé lo douno
So mayré éncaro may.
Boutén lou LO dovon lous nous dé los persounos : lou Pièré, lo Morio.
A Le faï EY ; de le DEY è DÉ dovon lous mou qué visount én moulou dé vias.
…
Mais, Moussu lou Doteur, coumo faïré per émpotcha l’usadjé dé tchondja lous mous è lo monièro dé porla ?
Si voulèt faïré lou gardo tchompestré per gorda lou ditiounari dé toutés lous mous qué vous ogradoun, oco’s ièou qué vous ou disé :
Otchota, Moussu, én oï bottos novos !
…
én oï bottos ?
…
Ehio ! Moussu lou Doteur ! disén én oï bottos, én oï gans, én oï bioous, én oï lunettos, én oï brayos, è si lou mou o lo testo couïfado per éno vouïello ocodoun os romplaço oï, è sé di : otchotoun én os esclos. Ey Biadjé disoun aï per oï : én aï bioous, én aï ou én as lunettos.
…
Vet lous nous dé nouostros villadjés è dé nouostros villos : Mossas, Issas, Issonlas, Pronlas, Lussas, Aubenas, Privas.
Ovén maïs Daüs, Patus, Tchertchomus.
…
disoun, fasoun
…
Mais coumo respoundré o d’oquéous Moussus soubré tou ço qué mé démondoun ? Seray eyton perdu quon porlorey qué quon mé teysorey.
…
Ah ! Moussu lou Doteur, vou ey pa fa esprè, vous ossuré. Lou diablé sé touorsio lou couoï si djomaï ey ousi porla dey payré ni dé lo mayré d’oquel omé d’oti — lo mayré obé oquel omé, coumo disoun vés lou Freycenet.
E pèïs dé douos vuno. Per ça qués dos librés dé Moussu lou Mètro, saqué pa oti moun nas, ly lous laïssé per tua soun téns. Oco’s éno bésougno tro croustillouso per qué vasio m’émborgogna dinc toutos los tchicognos è djovorinos qué lous sobéns sé fon lous us os aoustrés pey biaïs dé faïré ocourda lou singuliè è lou pluriè, lou futur émbé lou possa. Oco mé réndrio molaouté. Vous ou disé, crésiat pa qu’onorèy m’escourgnola per vous rosouna soubré oquellos bobiolos. Si s’odji soulomén qué dé trouba d’oquellos tournuros potouèsos qu’ogrodavoun ton o mouostrous onciens, coumo oquest on faï én uver d’éno pèço, qué mé sénté d’aïsé è qué sous dé lésé, voou eyssoya dé fa l’omé.
…
lo mayré obé oquel omé
…
faïré ocourda
…
bouta eyssudja soun bla
…
dé douos vuno
…
faï én uver d’éno pèço
…
Oco’s éno bouono bésougno, oti l’omé qué soun
…
m’emborgogna
…
Oquel omé d’oti
…
mé sénté daïsé, sous dé lésé
…
En edjorgouot, Moussu lou Mètro, én léngadgé qué lo Sainto Vierdjo porlè per soulossa émbé lous postrous dé lo Soletto o lo pétito Bernodetto o Lourdo.
…
Lous Ormognas, oco’s pa ça qué monquo ey poïs. Oven l’Ormogna déy pèro Menfouté qué faï espéta tou lou moundé dé riré ; l’Ormogna vivarois dé Moussu Forot, vount en trobo én breysou dé tou ça què s’escriou, dé tou ça qué sé tchonta ou sé fricoto o l’obri des nouostrous tubers
Per ça qués dé nouostré potouès, vèt eyci moun Credo.
Nouostré potouès o poussa coumo lous gorçous én mountogno, libromén è sans mètros per véni l’y bouffa dinc los ooureillos lus règlos o faïré véni simplé.
Lous Podjèous on pa bésoun dé librés per opréné o porla. Vou oprénoun én tétén, soubré lous djinous dé lurs mayrés én mou oprè l’aoutré.
Et ça qu’opélat lo Syntaxo lur couosto pa maï qué d’ovola én aïgo bellido ou éno pougnado dé chostognos. Lou payré é lo mayré de nouostré potouès s’éguèroun... perça qué lou tcholio bé. Eï djomai oousi diré qué per sooupré coumo dévion porla, oguession ogu bésoun d’én pordjémi timbra per én Ministre ou quaouqu’aoutré sobéntas dé l’Ocodémie ! Et én pouo diré qué foron bé maïs dé pétio, san qu’onoun lous faïré enrégistra vés Moussu lou Mairo !
Nouostré potouès és ton vèy, è quaou sa quon viouro éncaro én tchongén émbé lou téns én paou per coumo tou ço qué viéou.
Onessiat pa mounta ey clutchiè per souna sous clars, vou ley morfoundriat perçoqué sounoron lous vouostrés quellé séro éncaro plé dé vido.
Dinc lou poïs, lous mètros, lous gardos fourestiès, lous fateurs, lous djondarmos, toutés émplouias boroguinoun lou francès ; mais lous Podjèous countignoun o porla coumo lurs mayrés lur ouon oprés.
…
Vou lodiat pa, Moussu lou Doteur. Couneïssé toutos los drayos, ey escompa los peyros ton dés cos qué sabé voun soun ; é peïs lo luno vaï léva ; dedjo faï luzerno ! Ey régrè dè vous quitta, Moussu lou mètro ! Et ey plosi dé vous réveyré, Moussu lou Doteur !
…
Odioussa Moussu, poudet bé vou n’ona
Embé los berdjeïros l’y o pa ré o gogna.
Jean de la Laurencie.
Survivances celtiques & préceltiques | 1931
Lo Pagèl dès Santa Aulàlia
chapèl de Godet
…
Excusatz-me. Ieu m’i botarai gis ; ieu prendrai una chadèira ; Monsur lo Mètra passarà ei fautuèlh.
…
Aquò vos reven ; avètz l’abituda de vos escabelar aquí dedins, ieu saupriá pas me li assetar. Passatz aquí, vos fasiatz pas convidar.
…
A ba ! Monsur, vos prestarai mon lichet è mon chalelh.
…
La fònt oficièla ! Ò mon Dieu ! la sorça de la Loèra dins qu’un estable, dins lo bachàs dès Loèra ! Dirián ben que lo plus grand fluve de França sòrt dei riu de Merdanson ! M diretz que lo mòstron aquí dedins as toristas !
Chau veire arribar amondaut aquelas plenas autòs, aqueus plens autòcars de Monsurs è Damas. D’aucuns, si un Pagèl lur disiá que lo Gerbièr es de burre, demandariá a lo tastar. An ausit dire que la Loèra preniá sa sorça dins una fèrma d’aquel nom. Vite, vite, van totes veire la fònt dei pèra Jausèp.
Lo sòrton dès ele ; bevon a plens veires ei bornèl de sa fònt, se lavon en son bachàs. A bòn lur far bailar dètz sòus chascun, aquò’s pas char !
Quauquos sabents an pas vougut aquela fònt per la sorça de la Loèra, coma los toristas è los badauds ; la son anat fotre quasi vèrs los Pradons a d’una lèga d’aquí, d’ont es d’après eus l’Aiga Negra, per çò que es benlèu pauc o pro lònja, es devenguda la Loèra. Vialavuèlha l’apèla Legernacò. N’i a vun que la fotiá aquí dessobre una explicacion sabentassa. Ieu sos pas sabent ; autrament vo traduiriá : lo cròs de Leigiret !!! Aquel sabent li parla de Linjarina, dei Chastèl dei Leigiret, de tot : de bònafe, de Masan, de Cepons, de la Lausèira, jusca de quauque monsur adjectif Niger que seriá lo paire de Liger, la Loèra vèrs Sant Aulàlia, Léger quand arribatz vèrs lo Lac d’Issarlés.
…
Plèti, Monsur lo Docteur ? Avètz dit : Nasalisé ?
…
Aquel Monsur Voltèra que se figurava ausir roinar sos semblables, poiriatz ben lo laissar de costat ; dengús l’a jamai gaire vantat.
Per çò qu’es de vòstre Lingerine, m’excusaretz, mè per ieu li a pas traça aquí dedins de vòstre Liger. Lingerine ven d’enjarina que vòu dire enjustiça, chicanha. La bicòca que pòrta aquel nom fuguèt presa dins la Contràs per un capdèt d’ostau as despens das usatgièrs que li veguèron una enjarina e donèron aquel nom a d’aquel caire per se venjar.
…
Çò que vos dise una cotleta ? Mè tot lo monde aicí, Monsur, vos diriá qu’ai rason. Un ostau vèrs las Ruschas, comuna das Estables, bastit après una chicanha de familha, s’apèla Lenjarina. Trobaretz encara un Lingerina vèrs lo Biatge, un autre vèrs Sant Andiòu de Forchadas, vòstre Liger es fotre ben loènh d’aqueus endreits per lur avèdre donat lur nom. Quauque còp, Monsur, las cotletas das Pagèus valon ben las luardas das sabents, è pòdon regardar dins los uèlhs lurs sòrres, las filhas de la Sciença, embe lur morre enfarinat è parfumat a la crèma de l’Academí e a l’essença de Sòrbòna !
…
Los Pagèus an tosjorn vist la sorça de la Loèra aquí vont es, ei prat dès lo Sanhàs, a mèi chamin entre lo Gerbièr de Joc è lo Sèrre daus MontDieu. Lurs vuèlhs papièrs, las tradicions de lurs anciens l’an jamai plaçada en d’autre caire.
…
Los libres pòrton çò que li bòton. Mè jamai dengús a vist un jonc ei Gerbièr ; aquò lai es ben tròp eissut. Lo vèspre las aiglas se li ajacodon coma las polas en l’estable coijon en l’ajocador.
Los Gòloàs esperèron pas que los Ròmens venguèssion los pilhar per apelar lurs sèrres Joc, Suc, Ranc, Barri, Bana, Puy, Chalm
…
Bot de Barra ei nòrd e la Barreta ei mèijorn dei Lech’os pòdon ben tirar lur nom de las lechas qu’entorron aquel sèrre, que semblon a de Barris. Los anciens apelavon un barri lurs murs de defença, lurs fortificacions. Tot lo monde sap que si los Aubenassiens son apelats los foira barri d’Aubenàs aquò’s per çò que lo torn de lurs barris èra mau femorjats.
…
Nòstros ancètres fuguèron uroses que lurs sèrres, lurs bòsses, lurs narsas, lurs sanhasses e lurs conhèras los preservèssion de l’envasion das Romains pilhards, tuaires, volurs d’enfants, de femnas, crapulas ei darrièr poent.
Qu’àsiom pas arrestat los toristas ! Tot lo monde saupriá encara vont es la sorça de la Loèra !
…
Vos ai dit que fasiá pas tosjorn bòn s’anar permenar de nuèit lo torn dès Disonechas. Mai que d’un an vist un chaval gitent de fuòc per la gòrja e per las narriças que davalava, as quatre, lo lòng dei Mauriu, sos fèrres ne’n belijavon.
Aquò’s pas ti solet que trèva. Lo fermièr dès Disonenchas vos contarà qu’un còp que veniá de la fèira dès Sant Cirgue, a chaval, sa femna darrièr ele, quand fuguèron ei rieu dei diable, pas loènh dès ParadÍs, (podiá èstre de vuèt a nòu oras de la velhada) veguèron una clartat, coma una granda lantèrna que davalava lo lòng dei riu, portada sobre una viaa coma una chadèira que corriá sans brut mè vite, vite coma una lèbre.
Coma arribava davant eus, ausiguèron quicòm que fregissiá, la lantèrna virèt a gacha per pas los esclairar, è tot s’anèt pèrdre en la clapa de la Loèra, pas loènh d’aquí.
…
A vòste aise, Monsur, risètz tant que voudretz, vos geinessiatz pas. Mè ai paur que si eriatz estat a lur plaça, auriatz chiat en vòstras braias.
…
Sans parlar de vuna de las plus anciènas familhas dei país, los Monsurs de Pampelòna qu’an lur nom emprimat totes los diminches dins lo Cleron de l’Ardecha.
…
MontDieu
…
Ò ! Ò ! mon òme. Parlatz bien. A ben vos ! Òm diriá qu’avètz vist lo lop petar sièis còps dins qu’una sonalha. De tostemps los Pagèus an vescut de libertat, es en lurs venas coma lur sang. Mè lo sèrre que pòrta aquel nom sobre vòstras cartas, nosautres l’apelem lo Sèrre de lubèrta.
Un bòsc desvastat vont rèsta ren mai que de borlas, de ravanèus e de sechaisses bòns per estripar las braias das passants.
…
Aquela manièra de parlar faifigura. Los dròlles, los vachièrs lo dison en piquent embe lo manche de lur cotèl sobre un baston de tinèl en saba per faire un fiulet.
Caramèla, vèni, vèni
Te donarai una prunèla
E de pan, e de vin.
Que l’estofa vitament
Te trairai dins qu’un bartàs !
…
Surament, aquò’s aquò qu’entendián los ancièns quand apelèron Ranc d’Abranc, la cresta de rochièr que separa la valada de Maires d’aquela de la Socha. Sabe pas de que lo nom dei patriarcha Abraham ven fotre aquí.
Una autra cotleta coma aquela dei « Suc de la Liberté » ! Sans maliça per Monsur lo Mètra !
…
De mon temps quand los javards volián s’esquilhar un moment, anavon en d’un gèu ei risca de s’esjavilhar, o ben montavon a la cima d’una còsta embe una lèa. E ardit petit ! lo plus lèu qu’èra ei fons. Mè desempuèis, li a environ vint ans que Monsur lo capitèna d’Indy e vun de sos amics, lo brave capitèna Echeman que se tuèt en aprenent a volar, nos venguèron mostrar coma l’òm pòt s’esquilhar sobre la neu embe doas lònjas possetas, vuna de chaque pè qu’apèlon esquís. La joinessa vòla sobre la neu a la decenta, trampasson las congèras, escalada los sèrres, òm diriá d’aucèus ! Los Pagèus en fuguèron esbaïts. Desempuèis sòrton quand vòlon, se foton de la burla. Per saupre lur reconeissença, vos chaudriá lur anar mau parlar de Monsur d’Indy. Per aquò me venguessiatz pas m’anlevar ma tèsta. Un còp qu’ère vengut nos veire embe quauquos amics, per li far fèsta, vèt’aicí los vèrs qu’un trobador dei país li diguèt :
…
Benlèu per çò que es estat trobat vèrs la Mascharada un masque que se pòt veire sobre la pòrta de l’ostau nòu qu’a fat Vòle, que fuguèt trobat a dos passes d’aquí sobre lo bòrd dei chamin ferrat de Brioude a Vivièrs. D’aucuns dison que quò’s las tèstas de Cesar que auriá passat pr’aquí è auriá donat son nom a l’ostau de Ceserièr, de l’autre costat de la Loèra, sobre lo mème chamin.
…
Vòstre sabent, Monsur lo Docteur, fai un fotut mascle d’aquel Karius per li donar a peplar totes los clapasses dei país. Aquel brave òme deviá pas conéisser lo provèrbe : Totas las pèiras molon ei mème caire.
O mèlhs : Ei chièr las pèiras, dei chièr las pèiras.
…
Avètz passat sans vos arrestar davant la Sèita dei sartre entre la Loèra è l’Aiga negra, faita li a de siècles per un Palhès dit Sartre. Avem agut tant d’autras sèitas ei país ; encara rèsta la sèita dei Chaumelhàs, la sèita de Prat sauvatge, la sèita dei Pònt de la Loèra.
…
En Botèira las familhas Sartre son pas raras. Los Sèitas ne’n plòu. Seitaire, ressaire vèrs nosautres se dison pei mème mèstre.
Los ressaires embe lur rèssa fan d’escodents, de pòsses, de platèus, van dins los bòsses, esquarisson, marcon lurs bilhons embe un cordèl trempat en arcana, è los mònton sobre un chavalet. Puèis, vun de naut, l’autre de bas, se fan :
Ressem, seitem
De possetas, d’escodents.
A la jornada doçament,
A prètzfat tant que poirem !
Tira la rèssa, fraire Joan
Tira-la tu que siás lo plus grand.
L’aiga es bòna, lo vin es melhor
Tira-la tu bòn companhon.
Rssem, etc,
Lo ressaire ganha gaire
Manja pro
Travalha gaire
Se fai capon
Ressem, etc.
Lurs fraires los seitaires boton lurs bilhons sobre lo charri de las sèitas e fan susar l’aiga a lur plaça.
…
Aquel, se lo teniá, lhos fariá ben veire ! Aicí, en montanha, pas vun auriá vougut bigar lo nom de son pèra còntra una rauba de senatur, còntra un fautuèlh de mètra, pas megeus.
…
Ò pas la pena ! Vos ne’n vòu dire de tèsta : Albaric, Anterion, Bertuit, Besson, Sèita, Darbosset, Exbraiat, Fialon, Galimard, Gamòndès, Abausit, Aon, Issartèl, Lermet, Martarèche, Peruusèl, Ribèira, Solelhac, Talagrand, Testut, Vòlle.
Si ne’n trobatz pas pro, lo registre es badat ?
…
Ai ausit contar que pendent la Revolucion de 1793 un paure prètre, mè desbrolhard coma totes los curats de montanha, que s’apelava d’aquel nom, Exbraiat, èra estat pres è menat davant aquel qu’apelavon lo Directeur dei district. Coma l’enterrojavon sobre sas òpinions, ço li faguèt : Ieu sos bòn bòn republiquèn, mon nom Exbraiat vos o ditz, aquò’s pas un escaine. Sos tan ben que vos Sans culottes !
Pareis que lo lachèron !
…
Aquel qu’es coneissut èra mèra d’un petit país. Un roaiaume !
…
Totes aquelos qu’ai coneissut èron de raiòus.
…
Aquò’s pas tant sur qu’aquò, Monsur lo Mètra ! Las idèas e los enterès chanjon tant. Aquò s’es vist, aquò se veirà. E puèis, com se ditz, n’i a tant que venton a l’aura que bofa.
…
Totes aquelos noms, Monsur lo Mètra, son ben vuèlhs. Vos vau dire una istoèra que m’aviá contat feu ma grand. D’autres còps, li aiá una fada qu’anava raubar en d’un ostau totes los fatons das enfants (das saladas, disián las fadas). Lur laissava pas una fata, pas un petàs. Per la prene, usèron de rusa. Botèron ei saut de la pòrta un parelh d’esclòps, plens de tachas. La fada arribèt sans se mesfisar, li saquèt sos pèses dedins. Dei còp seguèt clavelada. Plus moièn de sortir sos pès è de se’n anar. Per se tirar d’afaires, chauguèt faire una pacha è dètz promessas. « Per çò qu’es d’èstre riches, ço lur faguèt, durmètz tranquilles, jamai vo serretz. Mè podètz comptar que d’ara z’enlai mancaretz plus de fattons per vòstros enfantons pas mai que d’enfantons per vòstros fatons. »
…
Es verai que dins la Lausèra dei costat de Maruèges, la Canorga, vos diràn : « A benètz beure un veire de vin abe nosautres » per vos envitar a beure un veire de vin.
Un buòu s’apèla un buòu è un veuse un veuse ; çò que fai dire as Pagèus qu’en Lausèra li a pas una grand diferença entre un veuse è un buòu. Mè dei biais que sem sobre lo chapitre das mestièrs, vos parlarai das pairolièrs.
Lo mestièr de pairolièr, en de païses es lo mai valent mestièr qu’un òme pòschia prene. Un bòn pairolièr coma se ditz, es Joan de tot mestièr. Fai è petaça los pairòus è las pairòlas, las gèrlas, las faissèlas è los ferrats, estama las olas, los cuèuras, los culhièrs è las forchetas, petaça jusca los cremalhs, los pautons, los araires, totas las ferramentas dont nos servem.
…
Aquò’s pas quau que siàschia que vuèi poiriá ne’n far aitant ! Per ramplir un pairòu de jambons è de bacon, ei prètz que son, ne’n chaudriá de pistòlas. Tanben mai que d’un joine quand se marida asèima aitant la legetima de sa mia que son morre. Lo provèrbe ditz : « Vau mai dire : Laida que botarem, que Genta que farem ? »
…
Paure pairòu ! Pechairàs ! Cònton ben qu’ei Velai è en Auvèrnhe te rèsta encara quicòm de ta gloèra d’autres còps. Mè en nòstre país, vai, te veses ben dos amà tres còps ! Coma pòdes te reconéisser ? Quau diriá qu’as vist los òmes se botar d’aginolhs davant tu ? Es verai que totes los viures passavon per ta larja pança ! Mè, fai pas ren, per te montar parquimont a tocha lo Solelh, lo bòn Dieu de nòstros pèras, li a un pauc de chamin. Es que auriás pas dauput aquel onor a tas còstas tosjorn polidas, vont los òmes veguèron benlèu pei prumièr còp l’esmatja de lur dieu ? Los Pagèus deurián bien far coma lurs vesins, los Veiliòguèsses, rasclar, fretar è esclairar un pauc mais totes tos fraires que rutlon encara dins lur país. Ta gloèra es bien tricolada darrièr los sèrres, aquò se pòt dire. La pauruènha redorja dins ta gòrja sa vaissèla e sas pelhas. Las sirventas te borron lo ventre embe de lanteirons, de chaulets, de tartifles è de caròtas. Tota la cosina das monsurs de la sot es bòna per tu. De ta gloèra, en nòstres país, ne’n rèsta qu’un traucàs a la poncha d’un sèrre qu’apèlon lo Ranc dei pairòu, è que totes los pastres sabon, amondaut vèrs Chaumièna, a la crica que comanda la comba de Barnàs. Quand a plòugut un pauc, òm poiriá li far sa toalèta das pès a la tèsta. D’aucuns dison qu’aquel bujau a dut servir a las fadas è a las fachinèiras per lur trafic embe lo diable.
…
Es vuèlh lo provèrbe que ditz : Janvièr amassa las sochas, Faurièr las crema totas.
…
Fariatz encara un bòn còp Monsur lo Mètra, aquò’s vuna de las melhors manièras per far coneissença embe Grapinet, embe lo Cremat coma l’apèlon ei Forès. « Var de Gier lo Cremat », sabètz ben : Riva de Gièr, vont a causa dei fum dei charbon tot es negre coma lo diable.
…
Amà sas banas.
…
Vilèn Belzebut qu’as de banas, qu’as de banas
Vilèn Belzebut qu’as de banas en ton suc !
—
Ieu creiriá pluslèu que los Ròmèns qu’aián pilhat tota la tèrra è que se fasián pas scrupule d’emponhar pertot çò que mai valiá, prenguèron dins lo lengatge das Gòloases tot çò que podiá embelir lo lur.
…
Vòstros sabents nos cònton que tot lo monde se botèt a parlar en jargò latin, entrò que los ròmèns fuguèron mèstres dei país.
Si Monsur lo Mètra podiá botar un pauc d’òli en ma lantèrna sobre aquò ?
…
Ò, ò ! Totara vòstre Monsur Voltaire nos ataulava ei bachàs das caions, è vèt’aicí que Monsur lo Doaièn nos monta d’un còp ei reng das negratons ! Ganhem de galons. Coratge !
…
L’autorité ? Diantre ! Sabre de bòsc ! Los Ròmèns mandavon lurs sodards ei paure monde, raubavon lurs enfants per ramplir lurs escòlas ?
E ieu que cresiá que qu’èra la Republica vuna e endivisibla qu’aiá esventat l’escòla obligtoèra è gratuita, e deman, benlèu, unica !
Encara un brevet qu’aurà raubat as Ròmèns !
…
Disètz ! Monsur lo Mètra. Vos sembla qu’aqueus Ròmèns devián èstre tant plus fins que vosautres ? En gis de temps aprenguèron lur lengatge a tot lo país ! Vont es tracolat lo Progrès ? Parlem tosjorn patoès. Tanben que d’un bot de la tèrra a l’autre nos coneissem è sabem d’ont sem, rien qu’en nos ausem. E dempuèis mai d’un siècle è dimèi, dins lo mindre vilatge li a vun vo dos mètras, de libres è de libres, de gazetas, lo fònògrafa, la T. S. F., coma disètz…
Èron fins aqueus Ròmèns !
…
Qu’òm es urós de pas ren saupre ! Òm a pas vergonha ! Monsur ven de nos aprene que nòstras grands aurián fat lo mestièr de filhas a sodards ! Aç non ! Las Pagèlas d’aquel temps aurián foitat totes lurs mètras de latin…
Mè de potons ?… Ei talon de lurs esclòps.
…
De latin polit coma aquel, tot lo monde ne’n sap. Li a quauque temps anère consultar un notari per de bolas. Me faguèt veire un acta vont es question de la tanura, de bordara de Bernard, de tres jornals de quarradas ; un contrat de mariatge de mon arrièr grand, vont es question d’anolhas, de flaçadas : de franc patoès !
…
Si quò’s a l’inhorença que devem de conéisser coma parlavon nòstros ancièns, nòstre Monsur lo curat, ei luòc de chantar en son ufice dei Sabte Sant : O felix Culpa, fariá tan ben de dire : O felix Ignorantia.
…
Pas tant vuèlh qu’aquò, lo bòn Mònsenhor Còsta avesque de Mendes en Losera, li a gaire mai de cinquanta ans, botava de passatges en patoès en sos mandaments de Carèma.
…
« Quau vos fai esmodar la matin, cranhètz pas l’aura frescha »
…
L’aura, Monsur lo Docteur, es pas tosjorn una bisa fresqueta ; quauque còp, quand se met a bofar, nos a lèu adut la neula e lo mauvès temps. En quauquas menutas los sèrres son acaptats per las borras ; òm diriá que la nuèit arriba, que s’achatonís, los esliuces, los tronedes e la pluèia son pas loènh. Los Estables ne’n sabon quicòm quand Alambre pren son chapèl.
…
Es solida.
…
Que diriatz, Monsur, si ei fetge de l’uvèrn eratz estat ensarrat en montanha per un jorn de burla ? Quand òm diriá que totas las auras bofon ei còp. La neu comença per tombar a flòcs, puèis se fai fina, aquò’s la cira, la cisampa tarda pas a se metre debot, è bienlèu aquò fiula, aquò miaula, aquò inna, aquò fai un brut esglaiós. La burla solèva la neu de tèrra, fornèla, mònta jusca dins las borras, vòla e se saca pertot, avugla ; òm li vei ren mai. Malèr a d’aqueus que son defòra ! Tòrnon pas tosjorn totes vèrs eus. Las conhèiras n’an acaptat de braves. Aquelas tarriblas conhèiras qu’ensarron, d’ans que li a, los Pagèus dins lurs ostaus pendent de meses. Quand lo temps s’espassa lo país sembla a d’una mèr acaptada de vagas fijadas pei gèu.
Los rius è los doronasses son comblats. Si aquí dessobre ven a tombar un pauc de labard è que jale de suita après, la neu pòrta los òmes amà quauque còp las ègas. Los montanhards an tornar lo pè libre è pòdon voiatjar sans crànher de s’emposar en las posarranchas ni de s’empaitar en las conhèiras ; lur rota es tota plana a pèrta de vista è semenada de diamants qu’esparpilhonejon ei solelh. Aquò’s tornar la libertat.
…
Grand cornaire que sos ! Vos fau bien mas excusas. Me semblava qu’ère ei mèi de la burla. Si sabiatz çò que chau bramar per se faire ausir.
…
Aquò’s, ma fe, verai !
Los òmes dei Nòrd entendon quicòm a d’aquò. Los Ròmèns se lai anèron mins fratar que dins lo mèijorn.
Aqueus Monsurs, embe lurs sandaletas, cranhián las aiganhas, las neulas ; aián paur de prene lo javari, d’atrapar una marfondèira ; anèron mai restar debàs, ei país dei solelh.
…
Quand vòstros sabents nos mòstron lo paire è la maire d’un mot, fan que badar lur diccionari latin. Si li tròbon la mindra viaa que semble tant si pè lo mot considerat, an lèu arrenjat l’afaire. Vèt’aquí la sorça !
Me sembla que perdrián pas tosjorn lur temps en consultent un pauc lo patoès.
…
E lo chivau, coma dison vèrs Mesilhac, lo chaval vèrs la Cham, coma faretz bruelhar aquò ?
…
chabra
…
Lo petit de l’èga s’apèla lo polin. Dins de païses dison un porin.
…
Coneissètz pas bien los Pagèus, Monsur. Eslèvon de polins, mai per gloèra d’abòrd. De paire en fils amem a anar nos permenar a chaval. Aquò’s un plaser per nosautres d’escampar una genta polina, una cavala que lambre, que pòschia gasar la neu, las ribèiras è sortir de las conhèiras. Una mauvèsa montura, un petàs, per nosautres aquò’s pas mai qu’un ase ! Los Pagèus amon pas mai los ases en lurs estables que vos los amariatz assetats sobre los bancs de vòstra escòla. Nòstras cavalas nos sièrvon per anar veire nòstros amics, per voiatjar, comerçar, è megeus as joines per anar fermalhar. Mai que d’una filhona n’a pres lo morre roge en vesent una polina estachada pei chabestre en la cadaula de la pòrta de l’ostau de son paire. Que dise ? En ausent lo tròt, l’inne de la cavalade son joine.
Li a cinquanta ans, Monsur lo Mètra, auriatz vist en montanha de mariatges vonte li aiá una quarantena d’ègas. chasque cavalièr aiá sa cavalièra darrièr zele, assetada en cropa sobre la chabraca. Lurs cavalas èron lavadas, pochinadas, carneissadas, floquetadas, aborlhavon ei solelh. Aqu’èra de nòças, aquò ! Aquò aiá un autre panacha que los mariatges de vuèi vont òm te vei de filhetas embe de cotilhons que lur acapton pas megeus los faus-cuols, que t’an lo crosolet plomat coma las anhèlas d’una parrejada après la tonta de Sent Joan. Aquí mai lo progrès a ben fat l’abre dreit. Nòstras grands montavon a chaval coma los òmes per anar a las fèiras, en voiatge, en pelerinatge ei Puèi, a la Lauvesc. Vèrs Sant Martin, vèrs Sant Agrève, èron acostumats a veire passar las Pagèlas de Santa Aulàlia a chaval qu’anavon a la Lauvesc embe lurs enfants, que joinas sabián cavalejar las ègas. Tot lo monde, Catolicas è Protestants, las saluavon ei passatge coma si èron estadas de reinas.
…
Los maneschaus, coma se ditz, baton lo fèrre quand es chaud.
Nos contaretz lèu l’istoèra dei nom dei chin, aquel amic de l’òme, tant fin que li manca que lo parlar ? Fai las reviras pas pastres, lur ajuèda a adralhar, sonhar lo pargue ; corsa las lèbres è tota la sauvatgina pas chaçaires, è garda los ostaus lo jorn amà la nuèit.
…
Li a mai de tres vints ans que me portèron batejar en la glèisa ; me sovente d’un mège siècle, mè jamai de la vida ai ausit apelar un chin un viòtre,pas mai un chin de garda, un tochador, que los chins de chaça que servián as Ancièns per tracar los sanglièrs, los cèrfs, los lops è las autras bèstias sauvatjas. Aquei mot, çupendent, me fai pensar que disem : Aquel animau se viucha, quand lo vesem que se rutla a tèrra.
…
De que aquò vòu dire, se vos plè ?
…
Aqueus Burgòndas, Monsur, me los figure plus diables que los Bòchas ; devián venir mai de per qu’amont.
Un òme èra pas gaire per eus. Tot de mèma sabe pas si serián anats bien vite per empausar lurs loès as Pagèus. Jamai las bandas de pilhards se son gaire vengudas fretar en nòstre país.
…
fedas
caions
…
embe
…
N’es tosjorn de mèma. Per un Pagèl çò qu’es dit es dit. Quand a picat de la man, la pacha es faita, la promessa es jurada : jamai lo fariatz desdire, poiriatz l’escorjar. Anetz pas ne’n dobtar.
…
Benlèu ben, Monsur lo Docteur.
Mè quau sap si se dandinar se dinhar en marchent es pas espelit en la mèma nisada que anar ? E que pensatz de farandòla si far en lengatge das Cèltas vòu dire lum ? Una marcha as fanaus ? Aquò fai considerar.
…
Aquí un solaç que fariá plasir a vòstre amic Monsur lo Docteur Bòndoïn, si vos ausiá ! De tostemps, ço ditz aquel Monsur, los òmes an considerat las estialas. Los reis Majas è los pastres que gardavon a Betleèm aurián pas vist, los uns l’Estiala è los autres los Anges que lur anonçavon la naissença dei bòn Dieu si qu’èra pas estat lur costuma d’espiar çò que se passava ei cèu sobre lurs tèstas.
…
Mès que sos decendents lhos passon pas per se botar d’agratipaudas.
…
Li pensatz pas ! Monsur lo Mètra ! Voudriatz faire tenir lo lum a d’un paure païsan. Aquò seriá& pluslèu a vos ! Sabètz ben que los Pagèus s’esmaion de la grammèra coma de lurs prumièrs esclòps. Dempuèis que passère la Senta Crotz, n’ai gaire pensat as a-e-i-ò-u que quand los ause chantar per mon vesin en d’una chançon qu’aicí tot lo monde sap (I).
…
(I) Quand lo boièr vai lavorar
…
Tròp, tròp sabents, Monsur lo docteur, totes aqueus mètras per una paura tèsta coma la mieu. Tenètz ! Quand avètz fenit de parlar me sembla que vene d’ausir una musica de cent tamborns. Mas aurelhas me’n còrno. Çò que disètz, aquò me sembla un boticatge de letras, de mots, una mèscla de tot, coma las sabon faire los droguistas è los veterinèras.
Los mots de nòstre langatge an passat per tant de gòrjas è de corniòlas, son estat estropiats, chanjats tant de còps, que per los reconéisser, chaudriá èstre un pauc plus fin que ieu. Per far quò, me chaudriá davans anar vèrs lo Puèi me faire refar en la pèira de l’Òli, aquí vont mandon totes los nècis dei país.
Quau sap si seriá plus avançat ?
Lo confrèra de Monsur que m’aprenguèt la sillabèla nos contava una istoèra de la tor de Babèl !
…
Òiò òi, Monsur lo Docteur, vos anatz faire dire qu’avètz perdut l’eime, que lai avètz tricolat, que sètz un pauc folàs.
…
E ben, Monsur lo Docteur, si èra pas lo respè que vos deve, vos diriá que sètz bon bica per ausar dire çò que disètz a la barba de totes los bonets carrats dei monde, è de lur creidar : « Venètz, me faretz pas borrar ! »
Chau que s’estiatz bruelhat en Bretanha.
…
Vèt’aquel brave òme… En traversent una charrèira fotèt un còp de tèsta a d’un tram è l’esversèt. Tranquillament acampèt son chapèl è sa pipa, gratèt un pauc son suchet è champeirèt son chamin.
…
Coma fan los Auvernhasses !
…
Dison : Aquela fònt raia coma lo braç. Li a lo Rai Pic vèrs las Perèiras è lo Saut dei Rai a Sant Melani.
…
Aiá benlèu un pauc rason. Los Pagèus, coma vos dirai aquò, an sovent l’èr de japar a la fin das mots. Vo avètz remarcat ? Amondaut, pairòu. Aquela abituda deu èstre ancièna.
…
Avem tant de mots vont disem : u. Si quauqu’un s’enduèrm darrièr una muralha risca ben d’èstre mordut per un serpent. Pendut, vendut, eibludat, eissublat, curat, burre, utisses, fum, lum, costuma, ubac, suc, ruscha, suse, romput, fuse, etc.
…
Aquela domisèla si èra estat plus sabenta auriá pogut li replicar : Quand dise U parle galoès. Nosautres avem tant de chanjaments de letras que los inhorents coma ieu sabon pas explicar.
Aicí disem : Faí lo freid ; aus Estables dison Faí lo freid. En bèicòp de mots que vèrs Sant Aulàlia se ditz O, ei Biage dison A : Una margarida, una margarida, una balasta, una balasta. Disem mai lecar per lipar.
…
Per çò qu’es dei E, avem aumens cinc manièras de lo prononçar. Avem un E que se ditz dei fons de la gòrja. Òm diriá que los chins quand an tròp chaud nos escharnisson.
…
Vèrs nosautres disem bien, bien rarament lo LA davant çò qu’apelatz un pòssessif. Quauque còp çupendent, benlèu per apòndarla règla, òm aus dire : la mieu femna es tant mai richa que la sieu. La sieu boaire aguèt lèu agromat aquela de son vesin.
Li a mai una borrèia que ditz :
La vòle la mieu mia
La vòle amà l’aurai
Son paire me la dona
Sa maire encara mai.
Botem lo LA davant los noms de las personas : lo Pière, la Maria.
A le fai EI ; de le DEI è DE davant los mots que vison un molon de viaas.
…
Mè, Monsur lo Docteur, coma faire per empachar l’usatge de chanjar los mots è la manièra de parlar ?
Si volètz faire lo garda champestre per gardar lo diccionari de totes los mots que vos agradon, aquò’s ieu que vos o dise :
Achaptatz, Monsur, unas bòtas nòvas !
…
E iò ! Monsur lo Docteur ! disem unas bòtas, unas gants, unas buòus, unas lunetas, unas braias, è si lo mot a la tèsta coifada per una voièla aquòdonc as ramplaça ai, è se ditz : achapton unas esclòps. Ei Biage dison ai per ai : unas buòus, unas o unas lunetas.
…
bòtas, lunetas
…
Femna
…
femnas
…
Vètz los noms de nòstras vilatges è de nòstras vilas : Massàs, Issàs, Issanlàs, Pratlàs, Lussàs, Aubenàs, Privàs.
Avem mai Daús, Patús, Chèrchamús
…
amarai
…
anarai
…
Mè coma respondre a d’aqueus Monsurs sobre tot çò que me demandon ? Serai eitant perdut quand parlarai que quand me taisarai.
…
A ! Monsur lo Docteur, vo ai pas fat exprès, vos assure. Lo diable se tòrcia lo còi si jamai ai ausit parlar dei paire ni de la maire d’aquel òme d’aquí — la maire abe aquel òme, coma dison vèrs lo Fraissenet.
E puèis de doas vuna. Per çò qu’es das libres de Monsur lo Mètra, saque pas aquí mon nas, li los laisse per tuar son temps. Aquò’s una besonha tròp crostilhosa per que vàsia m’embarganhar dins totas las chicanhas è javarinas que los sabents se fan los uns as autres pei biais de faire acordar lo sengulièr è lo pluriè, lo futur embe lo passat. Aquò me rendriá malaute. Vos o dise, cresiatz pas qu’anarai m’escorniolar per vos rasonar sobre aquelas babiòlas. Si s’agís solament que de trobar d’aquelas tornuras patoèsas qu’agradavon tant a nòstros ancièns, coma aqueste an fai un uvèrn d’una pèça, que me sente d’aise è que sos de léser, vau eissaiar de far l’òme.
…
la maire abe aquel òme
…
faire acordar
…
botar eissujar son blat
…
de doas vuna
…
fai un uvèrn d’una pèça
…
Aquò’s una bòna besonha, aquí l’òme que son
…
m’embarganhar
…
Aquel òme d’aquí
…
me sente d’aise, sos de léser
…
Un ejargòn, Monsur lo Mètra, un lengatge que la Senta Vierja parlèt per solaçar embe los pastrons de la Saleta a la petita Bernadeta a Lorda.
…
Los Armanhacs, aquò’s pas çò que manca ei país. Avem l’Armanhac dei pèra Menfote que fai espetar tot lo monde de rire ; l’Armanhac vivaroà de Monsur Fòròt, vont òm tròba un breison de tot çò que s’escriu, de tot çò que se chanta o se fricòta a l’abric de nòstros cubèrts.
Per çò qu’es de nòstre patoès, vèt’aicí mon Credo.
Nòstre patoès a possat coma los garçons en montanha, librament è sans mètras per venir li bofar dins las aurelhas lus règlas a faire venir simple.
Los Pagèus an pas besonh de libres per aprene a parlar. Vo aprenon en tetent, sobre los ginolhs de lurs maires un mot après l’autre.
E çò qu’apelatz la Sentaxa lur còsta pas mai que d’avalar una aiga belida o una ponhada de chastanhas. Lo paire e la maire de nòstre patoès seguèron… per çò que lo chaliá ben. Ai jamai ausit dire que per saupre coma devián parlar, aguèssion agut besonh d’un pargemin timbrat per un Ministre o quauqu’autre sabentàs de l’Académie ! E òm pòt dire que faràn ben mai de petiòts, sans qu’anon los faire enregistrar vèrs Monsur lo Mèra !
Nòstre patoès es tant vuèlh, è quau sap quant viurà encara en changent embe lo temps un pauc per’quò coma tot çò que viu.
Anessiatz pas montar ei cluchièr per sonar los clars, vos lai marfondriatz per çò que sonaràn los vòstres qu’ele serà encara plen de vida.
Dins lo país, los mètras, los gardas forestièrs, los factèrs, los jandarmas, totes emploiats baraguinon lo francès ; mè los Pagèus continhon a parlar coma lurs maires lur o an aprés.
…
Vos ladiatz pas, Monsur lo Docteur. Coneisse totas las dralhas, ai escampat las pèiras tant de còps que sabe vont son ; e puèis la luna vai levar ; dejà fai lusèrna ! Ei regrèt de vos quitar, Monsur lo Mètra ! E ei plasir de vos reveire, Monsur lo Docteur !
…
« La Bergère et le Moussu »
…
Adieussatz Monsur, podètz ben vos n’anar
Embe las bergèiras li a pas ren a ganhar.
Jean de la Laurencie.
Survivances celtiques & préceltiques | 1931
© Denis Capian, 2013
occitan.org