1890 04 06 UN PAUC DE POLITICA GENERALA

CROUNICO PATOISO

Un paou dé poulitico généralo

Diménché, rencountrèré l’ami Jaqué cavio pa vis dé caouqués jours.

— Oun té diablés té sios téngu touto a questo passado, qué l’on té véjo pa et uéi avio décida dé véni véiré dé qué fajos ?

— Moun paouré ami, éi manqua la vira questé iver, sous esta malaou lontémps et mé créjo foutu.

— Tampis Jan, mé aro vas à pu prés bien à so qué vésé ?

— Oui, co coumenço dé méi cadra, maï èro pa tro léou. Dé qué io per toun servicé qué vouguessés veni me véiré ?

— Io qué sous pas aou courén dé la poulitico et aïmario dé saoupré so qué si passo.

— Mé prénés doun per ün ministré, mé vos énterpela ?

— O nou, mé téndrio à saoupré coumo tou vay et tu sios ün paou al courén dés affaïrés.

— Dé qué vos qué té dijo ?

— Sé la nouvello Chombro marcho méi que la vieillo.

— Fay pa cïnquanto kilomestrés à louro noun plus, mé pourtan es ün paou méi ourientado et la majourita és pus unido qué lanciéno, maougré lou vacarmé dés boulangistos qué fon tou so qué podoun per la désuni et li serca chicano soubré tout, mé té lous escouto pa et fay soun trén quan mémo. Aven urousamén caouqués ministrés quon pa fré os uéls et qué lous crégnoun pa.

— Per qué on toumba Tirar ?

— Savés Moussu Tirar séro ün paou manqua én dé lou ministré dé léntériur et moussu Coustan avio démissiouna. La Chombro qu’avio bien counfianço én dél, car o rendu dé grons sérvicés et fa triomfa la Républiquo en 81 et 89 ni counservavo rancuno al Présidén del counsel et per aco lon lacha, maougré qué fouguesso ün bravé omé. Moussu Coustan es tourna révéni à soun posté et tout sés arénja.

— Crésés doun qu’avén ün bon ministèro daquesté moumén ?

— Oui, moun ami, avén ün ministéro chaousi, ni poudion pa trouva lou millou. Toutos las aoupinious y soun réprésèntados et soun toutés domes de gron talan. Nous aoutrés avén lou plasi dy véiré figura ün dé nostrés coumpatriotos lounourablé Moussu Julo Rocho, qué counouissén bien. A quel daqui laïssaro pa ana la barquo à la dérivo.

— Disés quaven lou plasi, a cos vraï, et un gron plasi, d’avéré ün ministré distïngua coumo Julo Rocho, mais pourtan lounour révé as Savouyars, qué soun estas pus éntelligéns que lous Ardéchois én sémparén daquel ardén travaillur et fermé républicain. Pensé pa qué lou Patrioto lous tourné tréta de crétins et dé gouitrous coumo fagué uno fés. La laïssou qué ly fagué ün Savouyar laoura pa éiblidada ?

— Moun ami, caou cracho én ler li toumbo soubré lou nas, et cos souvén lou cas del Potrioto.

— Nostrés aoutrés députas marchoun bien ?

— Contés députas vos diré ?

— Moussu Fougéiroou et Claouzél, pardi ! lous aoutrés nous régardoun pa, lous counouissén pa, podoun bé vira las chombos én lér caco nous fay gaïré.

— Tires pa péno de moussu Fougéiroou et de moussu Claouzél, qué toutés faguéssoun coumo ielés que lous affaïres marcharion bé, c’aquitoun à merveillo dé lus mandat et avén qué dé coumpliméns à lus faïré. Toutaro loun én von énvouya ün aoutré qué lus ajudaro à ménténé la sento Républiquo. Savés qu’on ficha à la porte Morïn-Latour et aquel qué lou ramplassaro saro pa un marchan d’aïgo bénito. A questé co lous éléturs dé Tournoun si laïssaron pa troumpa et voutaron per ün omé digné dé lous représenta, qué siajé moussu Seignobos ou ün aoutré.

— Li duvio bé fa de péno de parti à moussu Morïn.

— Péno ou nou, faougué préné la descompo. Conto counfianso vos qué ajoun sous cambrïns per fa trioumfa lus poulitiquo, pougué pa soulamén se déféndré el mêmo, agué pa ün mot à diré. Co nés douraturs de prumiéiro classo, saoupré pa respondré oui ou nou. Savoun qué pagua de vinasso ou brama que la Marianno es foutudo. Mé lous faro véiré que se porto méi quélés et doun maï urloun, mei dé bé li fon.

— Disoun qué lou famus Bismark o démissiouna, pensés pa caco nous atiré caouco guéro ?

— Nou, co y faro gaïré, iéou sous davis que per ün mouéno lou couvén toumbo pa. Basto qué aguesso démissiouna io 20 ons, qué aourion pa agu la guero de 70, mé a quicon malur es bo, et béléou aourion encaro la rasso dés Bonapartos soubré lou dos. Nous aourio rendu qua quel servicé qué duven len saoupré gré. Bismark èro tro viel et Guillaoumé tro jouvé, poudiou gaïré saccourda, mé quan mêmo pensé pa que la Prusso nous attaqué, car sén dé taillo al jour d’uéi a li téné testo, et sé nous serquo champouogno trouvaro a quaou parla, nous laïssaren pa égourgea coumo lou triste Napoléon !

— Et Boulangé dé qués dévéngu lon néntén pa plus parla ?

— Dé qué vos qué fajo, Boulanjo, o tan japa qué po pa plus pioula es à mita foutu, pescho à la ligno de Vergoin, des Susinis, d’Andrious que podoun pa mordre soun ameçoun.

— Lou coumerso marcho bien d’aquesté moumen, tout vaï a merveillo, dounté co prévé.

— Co prévé moun bravé Jaqué que la Republiquo es sourtido des émbaras que li créabo la réaciou et désénpiéi lus défaito lou puplé o counfianso à la Républiquo, que fay tout so qué po per bien gouverna.

— Tan méi que countuyné toujour coumo co et véiras que lous aristos plégaron léou lus cliquos et lus claquos.

Jan.

 

 

La Démocratie de l’Ardèche | 06 04 1890

 

 

CRONICA PATOASA

Un pauc de politica generala

Dimenche, rencontrère l’amic Jaque qu’aviá pas vist de quauques jorns.

— Onte diables te siás tengut tota aquesta passada, que l’òm te vesiá pas e uèi aviá decidat de venir veire de que fasiás ?

— Mon paure amic, ai mancat la virar queste ivèrn, sos estat malaut lòngtemps e me cresiá fotut.

— Tant pis Jan, mè ara vas a pus près bien a çò que vese ?

— Oí, quò comença de mèis quadrar, mai èra pas tròp lèu. De que i a per ton service que voguèsses venir me veire ?

— I a que sos pas au corrent de la politica e aimariá de saupre çò que si passa.

— Me prenes donc per un ministre, me vòs enterpelar ?

— Ò non, mè tendriá a saupre coma tot vai e tu siás un pauc al corrent dels afaires.

— De que vòs que te dísia ?

— Se la novèla Chambra marcha mèis que la vièlha.

— Fai pas cinquanta quilòmèstres a l’ora non plus, mè portant es un pauc mèis orientada e la majoritat es pus unida que l’ancièna, maugrè lo vacarme dels bolangistas que fan tot çò que pòdon per la desunir e li cercar chicana sobre tot, mè te los escota pas e fai son tren quand mèma. Avem urosament quauques ministres qu’an pas fred als uèlhs e que los crenhon pas.

— Perque an tombat Tirard ?

— Saves Monsur Tirard s’èra un pauc mancat ende lo ministre de l’enteriur e monsur Constant aviá demisssionat. La Chambra qu’aviá bien confiança en d’el, car a rendut de grands services e fat triomfat la Republica en 81 e 89 ni conservava rancuna al President del conselh e per aquò l’an lachat, maugrè que foguèssa un brave òme. Monsur Constant es tornat revenir a son pòste e tot s’es arrenjat.

— Creses donc qu’avem un bòn ministèra d’aqueste moment ?

— Oí, mon amic, avem un ministèra chausit, ni podiam pas trovar lo milhor. Totas las aupinions i son representadas e son totes d’òmes de grand talant. Nosautres avem lo plasir d’i veire figurar un de nòstres compatriòtas l’onorable Monsur Jula Ròcha, que conoissem bien. Aquel d’aquí laissarà pas anar la barca a la deriva.

— Dises qu’avem lo plasir, aquò’s vrai, e un grand plasir, d’avere un ministre distingat coma Jula Ròcha, mè portant l’onor revén als Savoiards, que son estats pus entelligents que los Ardechoàs en s’emparent d’aquel ardent travaillur e fèrme republiquèn. Pense pas que lo Patriòta los torne tretar de cretins e de goitrós coma faguèt una fes. La laiçon que li faguèt un Savoiard l’aurà pas eiblidada ?

— Mon amic, quau cracha en l’èr li tomba sobre lo nas, e quò’s sovent lo cas del Patriòta.

— Nòstres autres deputats marchon bien ?

— Quantes deputats vòs dire ?

— Monsurs Fogeiròu e Clausèl, pardi ! los autres nos regardon pas, los conoissem pas, pòdon ben virar las chambas en l’èr qu’aquò nos fai gaire.

— Tires pas pena de monsur Fogeiròu e de monsur Clausèl, que totes faguèsson coma ieles que los afaires marcharián ben, s’aquiton a mervelha de lus mandat e avem que de compliments a lus faire. Totara lo ne’n van envoiar un autre que lus ajudarà a menténer la senta Republica. Saves qu’an fichat a la pòrta Mòrin-Lator e aquel que lo ramplaçarà sarà pas un marchand d’aiga benita. Aqueste còp los electurs de Tornon si laissaràn pas trompar e votaràn per un òme dinhe de los representar, que siage monsur Senhabòsc o un autre.

— Li duviá ben far de pena de partir a monsur Mòrin.

— Pena o non, fauguèt prene la descampa. Quanta confiança vòs que ajon sos cambrins per far triomfar lus politica, poguèt pas solament se defendre el-mèma, aguèt pas un mòt a dire. Quò n’es d’oraturs de prumièira classa, saupre pas respòndre oí o non. Savon que pagar de vinassa o bramar que la Marina es fotuda. Mè los farà veire que se pòrta mèis qu’eles e d’ont mai urlon, mèis de ben li fan.

— Dison que lo famús Bismark a demissionat, penses pas qu’aquò nos atire quauqua guèrra ?

— Non, quò i farà gaire, ieu sos d’avís que per un moèna lo covent tomba pas. Basta que aguèssa demissionat i a 20 ans, que auriam pas agut la guèrra de 70, mè a quicòm malur es bòn, e benlèu auriam encara la raça dels Bònapartas sobre lo dòs. Nos auriá rendut qu’aquel service que duvem l’en saupre grè. Bismark èra tròp vièlh e Guilhaume tròp jove, podián gaire s’acordar, mè quand mèma pense pas que la Prussa nos ataque, car sem de talha al jorn d’uèi a li téner tèsta, e se nos cèrca champònha trovarà a quau parlar, nos laissarem pas egorjar coma lo triste Napòleòn !

— E Bolangèr de qu’es devengut l’òm n’entend pas plus parlar ?

— De que vòs que fàsia, Bolanja, a tant japat que pòt pas plus piular es a mitat fotut, pescha a la linha de Vergoin, dels Susinis, d’Andrius que pòdon pas mòrdre son ameçon.

— Lo comèrça marcha bien d’aqueste moment, tot vai a mervelha, d’onte quò preven.

— Quò preven mon brave Jaque que la Republica es sortida dels embarràs que li creaba la reaccion e desempuèi lus defèta lo puple a confiança a la Republica, que fai tot çò que pòt per bien governar.

— Tant mèis que contuine totjorn coma quò e veiràs que los aristòs plegaràn lèu lus clicas e lus clacas.

Jan.

 

 

La Démocratie de l’Ardèche | 06 04 1890

© Denis Capian, 2012

occitan.org